Tịnh Độ Đại Kinh Giải Diễn Nghĩa

淨土大經解演義

Phần 61

Chủ giảng: Lão pháp sư Thích Tịnh Không

Chuyển ngữ: Bửu Quang Tự đệ tử Như Hòa

Giảo duyệt: Huệ Trang và Đức Phong

Tập 121

Chư vị pháp sư, chư vị đồng học, xin mời ngồi xuống. Xin xem Đại Thừa Vô Lượng Thọ Kinh Giải, trang một trăm bốn mươi mốt, dòng thứ sáu. Chúng ta đọc một đoạn kinh văn:

(Kinh) Đắc vô sanh vô diệt chư Tam Ma Địa, cập đắc nhất thiết đà-la-ni môn, tùy thời ngộ nhập Hoa Nghiêm tam-muội, cụ túc tổng trì bách thiên tam-muội. Trụ thâm Thiền Định, tất đổ vô lượng chư Phật, ư nhất niệm khoảnh, biến du nhất thiết Phật độ.

(經) 得 無 生 無 滅 諸 三 摩 地。及 得 一 切 陀 羅 尼 門。隨 時 悟 入 華 嚴 三 昧。具 足 總 持 百 千 三 昧。住 深 禪 定。悉 睹 無 量 諸 佛。於 一 念 頃，遍 遊 一 切 佛 土。

(Chánh kinh: Đắc các Tam Ma Địa vô sanh vô diệt và đắc hết thảy đà-la-ni môn. Tùy thời ngộ nhập Hoa Nghiêm tam-muội, đầy đủ tổng trì trăm ngàn tam-muội, trụ Thiền Định sâu, ắt thấy vô lượng chư Phật. Trong khoảng một niệm, dạo khắp hết thảy các cõi Phật).

Đây là một đoạn kinh văn, đoạn kinh văn này nói đến đức tự lợi của các vị Bồ Tát tham dự pháp hội. Chúng ta vừa xem kinh văn liền hiểu: Đây chẳng phải là những vị Bồ Tát bình phàm, mà vị nào cũng đều là Pháp Thân đại sĩ minh tâm kiến tánh, kiến tánh thành Phật. Các Ngài có trọn đủ các đức tướng, chẳng khác gì những vị đã chứng rốt ráo Phật quả. Chúng ta đọc đoạn kinh văn này, cảm thấy vô hạn ngưỡng mộ, mà đồng thời cũng là vô hạn an ủi, vì sao? Sở chứng của hết thảy chư Phật chính là Tánh Đức của chúng ta. Kinh Đại Thừa thường nói: “Ngoài tâm chẳng có pháp, ngoài pháp chẳng có tâm”. Những pháp này đều là pháp môn đạt đến quả địa rốt ráo, hết thảy các pháp!

Trước hết, chúng ta xem chú giải. Đầu tiên, cụ Hoàng Niệm Tổ chỉ ra Tam Ma Địa là gì? Tam Ma Địa (Samādhi) là một thuật ngữ, “Phạn ngữ, cựu xưng Tam Muội, Tam Ma Đề, Tam Ma Đế đẳng” (là tiếng Phạn, xưa kia gọi là Tam Muội, Tam Ma Đề, Tam Ma Đế v.v…) Trong kinh văn, hoặc trong các bộ luận, hoặc trước thuật của tổ sư đại đức, chúng ta thường thấy những danh từ ấy, phải có lý giải chánh xác danh từ này! Đây là tiếng Phạn, dịch sang nghĩa tiếng Hán là Định. “Phiên vi Định, Chánh Định, Chánh Thọ, Điều Trực Định, Chánh Tâm Hành Xứ, Đẳng Trì” (dịch là Định, Chánh Định, Chánh Thọ, Điều Trực Định, Chánh Tâm Hành Xứ, Đẳng Trì), những danh từ ấy đều dịch từ danh tướng Tam Ma Địa, những danh tướng ấy đều có ý nghĩa giống nhau. Kế đó, cũng có giải thích: “Trí Độ Luận viết: Thiện tâm nhất xứ trụ bất động, thị danh tam-muội” (Trí Độ Luận giảng: “Thiện tâm nhất xứ, trụ bất động, thì gọi là tam-muội”). Giải thích theo ý nghĩa này rất hay. Trong những người hiện diện chúng ta, các đồng học chẳng học Phật thì thôi, chứ các đồng học học Phật đều chẳng ra ngoài lệ này: Hễ biểu lộ tính tình bộp chộp, hời hợt, tức là chẳng có Tam Ma Địa; nói theo kiểu người Hoa là “thiếu định lực, không có công năng Thiền Định”. Nếu không có thì có liên quan gì đến sự tu hành của chúng ta hay không? Quan hệ khá lớn! Không có định lực, bất luận dùng công phu gì, bất luận dùng pháp môn gì, Phật pháp nói tám vạn bốn ngàn pháp môn, vô lượng pháp môn, cho đến pháp môn Niệm Phật phương tiện thù thắng khôn sánh đều chẳng thể thành tựu! Nguyên nhân chẳng thể thành tựu là gì? Tâm quý vị tán loạn, vấn đề này nghiêm trọng. Tâm tán loạn không chỉ là tu đạo chẳng thể thành tựu, mà tu bất cứ điều gì trong thế gian cũng chẳng thể thành tựu, nên mới biết [không có định lực] có quan hệ to lớn. Vì thế, xếp câu này lên phía trước, nhằm nói lên đức thành tựu thứ nhất của hết thảy các vị Pháp Thân đại sĩ tham dự pháp hội. Chúng ta phải học, không học chẳng được! Có tam-muội thì mới có thể khai trí huệ. Quý vị xem câu tiếp theo là: “Đắc nhất thiết Đà-la-ni môn, tùy thời ngộ nhập Hoa Nghiêm tam-muội”.

Nếu chúng ta truy cứu nguyên nhân vì sao tâm chúng ta chẳng thể định? Tôi nghĩ các vị đồng học tu tập đã lâu, nhất định thấu hiểu: Những người tu học Đại Thừa nhất định chẳng thể rời khỏi Lục Ba La Mật của Bồ Tát; Định được tu thành bằng cách nào? Tinh tấn! Quý vị thấy tâm quý vị tán loạn, tức là quý vị chẳng tinh tấn. Vì sao chẳng thể tinh tấn? Quý vị chẳng có kiên nhẫn, chẳng có Nhẫn Nhục Ba La Mật! Chẳng thể nhẫn, chứng tỏ quý vị chẳng trì giới. Trì giới chẳng tốt đẹp, chứng tỏ quý vị chẳng buông xuống. Bố thí là buông xuống. Quý vị xem nhé: Trụ Tam Ma Địa là tầng thứ năm trong Lục Ba La Mật. Không có bốn tầng công phu phía trước, làm sao quý vị có thể đắc tam-muội cho được? Đồng học niệm Phật đạt được môn Định có tên là Niệm Phật tam-muội. Chỉ cần đắc Niệm Phật tam-muội, vãng sanh bèn nắm chắc. Tuy công phu không sâu, tu các pháp môn khác chưa chắc có thể thành tựu, nhưng do một chút công phu này, có thể thọ dụng khá lớn trong pháp môn Tịnh Tông, sanh về cõi Phàm Thánh Đồng Cư, há còn có vấn đề gì hay chăng? Điều này có quan hệ to lớn với chúng ta. Chúng ta hiểu: Nếu muốn đắc Niệm Phật tam-muội, đầu tiên là phải biết tinh tấn. Chân tinh tấn nhất định phải do Nhẫn Nhục Ba La Mật mà có. Quý vị chẳng thể nhẫn nại chịu đựng thì không được, chẳng thể định! Do vậy, trước đó là trì giới và bố thí, bố thí là buông xuống. Thứ gì vẫn mong tham đắm, vẫn muốn khống chế, vẫn muốn chiếm hữu, người như vậy tu hành trong Phật môn, nói dễ nghe một chút là “tu một chút phước báo nhân thiên”. Nói như vậy là tán thán kẻ ấy, nói lời giả, chẳng nói thật. Nói lời thật sẽ rất khó nghe, nói lời thật thì là gì? Cổ đại đức có nói một câu rất hay: “Trước cửa địa ngục, tăng, đạo đông!”, đó là nói lời thật! Vì sao? Vì quý vị không hiểu Phật pháp mà cứ tự cho là đã hiểu, chẳng chân tu mà ngỡ mình là chân tu! Nếu quý vị hộ trì đạo tràng, nhưng tri kiến bất chánh, sẽ chẳng thật sự làm chuyện hoằng dương, hộ trì, mà ngược lại trở thành gây chướng ngại. Chướng ngại người khác tu hành, nhân quả ấy quý vị chẳng có cách nào tránh né, vấn đề bèn nghiêm trọng! Người ta tu hành chẳng thể thành tựu. Đoạn dứt Pháp Thân huệ mạng của người khác, tội còn nặng hơn giết hại thân mạng của người ta! Thân mạng bị mất đi, họ lại đầu thai chuyển thế rất nhanh, lại có được [thân mạng mới]! Nhưng huệ mạng chẳng vậy, dẫu lại đầu thai chuyển thế trong loài người, có cơ hội gặp gỡ Phật pháp hay không? Kinh giáo có nói: “Thân người khó được, Phật pháp khó nghe”, đúng vậy, chẳng giả!

Nhiều năm qua, các đồng học chúng ta thường cùng nhau học tập, cùng nhau niệm Phật, cùng nhau chia sẻ, có mấy người thật sự thành tựu? Có mấy người thật sự được thọ dụng? Đừng nói ai khác, trước hết hãy quay về xét lại chính mình, chính mình có thật sự thọ dụng hay không? Trong cảnh giới, bất luận là hoàn cảnh vật chất hay trong hoàn cảnh nhân sự, quý vị có thể chẳng bị ngoại cảnh ảnh hưởng, tâm được tự tại hay không? Tự tại gì vậy? Chẳng sanh phiền não, chẳng có vọng tưởng, phân biệt, chấp trước, đó là đắc tự tại. Nếu thấy chuyện chẳng vừa ý, trong tâm rất khó chịu, còn có oán hận; gặp chuyện vừa lòng, vẫn sanh tâm hoan hỷ, vẫn sanh tham ái, quý vị là phàm phu, phàm phu chính cống, chưa được thọ dụng do tu hành Phật pháp. Hằng ngày chúng ta phải biết phản tỉnh, phải kiểm điểm chuyện này! Pháp thế gian có thể gạt gẫm người khác, dối gạt chính mình, nhưng học Phật thì chẳng thể! Mục đích học Phật là gì? Thành Phật! Trong pháp môn Tịnh Tông, vãng sanh là thành Phật, phải nhận biết rõ ràng điều này: Người [vãng sanh] ấy thật sự thành Phật, lại còn quyết định thành tựu trong một đời! Pháp môn này thù thắng khôn sánh, đời này gặp gỡ, chẳng dễ gì có được! Giống như trong bài kệ Khai Kinh đã nói: “Bách thiên vạn kiếp nan tao ngộ”, [thế mà] chúng ta đã được gặp gỡ! Gặp gỡ mà ở ngay trước mặt lại bỏ lỡ, tổn thất quá to. Gặp được thì phải nắm lấy, đời này quyết định được sanh về Tịnh Độ, quý vị đã thành tựu, công đức từ vô lượng kiếp tới nay đã viên mãn. Có thể vãng sanh hay không? [Điều ấy tùy thuộc] quý vị có còn tham luyến thế giới này hay không? Quý vị có thật sự buông xuống hay không?

Phần kinh văn phía trước nói đức Thế Tôn thị hiện tám tướng thành đạo, trong đó, tướng Chuyển Pháp Luân được nói nhiều nhất, cặn kẽ nhất. Đức Như Lai thị hiện trên thế gian, đã thành Phật từ bao kiếp lâu xa, nêu gương cho chúng ta thấy, chúng ta phải học như thế nào thì mới có thể thật sự thoát ly tam giới lục đạo, thật sự vượt thoát mười pháp giới, điều này trọng yếu, nên phải thật sự hành. Thật sự hành thì chư vị nhất định phải nhớ kỹ: “Siêng tu Giới, Định, Huệ; dứt diệt tham, sân, si”. Trong Phật môn, câu này là lời nói thông thường quá quen thuộc, nhưng nó có đạo lý rất sâu, lợi ích rất to. Tu hành có thể thành tựu hay không là do hai câu nói như vậy. Nay chúng ta chẳng dám nói “dứt diệt”, dứt diệt là ai? Mức độ thấp nhất là A La Hán, hoặc địa vị Thất Tín Bồ Tát trong kinh Hoa Nghiêm, dứt diệt tham, sân, si. Trong tam giới lục đạo có Kiến Tư phiền não, thành tựu Tam Học Giới, Định, Huệ là bậc tiểu thánh, tiểu thành tựu. Chúng ta là người trong lục đạo có thể chứng đắc cảnh giới này, lên cao hơn thì căn cơ của chúng ta chưa chắc đã tốt đẹp như vậy, không nhất định có thể chứng đắc, nhưng địa vị tiểu thánh thì có thể chứng đắc. Chưa chứng Tứ Quả, nhưng chứng Sơ Quả thì cũng khá lắm! Có thể chứng Sơ Quả, sanh về thế giới Cực Lạc, chẳng sanh trong cõi Phàm Thánh Đồng Cư, mà sanh trong cõi Phương Tiện Hữu Dư. Tiểu Thừa Sơ Quả là thánh nhân, chẳng phải là phàm phu, chúng ta tối thiểu phải đặt mục tiêu ở chỗ này. Đời này chưa làm được, chưa làm được thì hạ thấp hơn một bậc, vẫn có thể sanh trong cõi Phàm Thánh Đồng Cư, phải dùng mục tiêu trên đây! Cổ nhân nói rất có lý, nếu định mục tiêu ở mức độ thấp nhất, chưa chắc quý vị đã có thể đạt được, phải đặt tiêu chuẩn cao hơn một chút, đó là chánh xác!

Do vậy, chúng ta thật sự mong tu tập, những năm qua, chúng tôi cũng rất nghiêm túc suy xét: Vì sao Tam Học Giới, Định, Huệ và giới luật cơ bản là Thập Thiện Nghiệp Đạo chẳng làm được? Sa Di Luật Nghi của giới xuất gia chẳng làm được? Vấn đề này nghiêm trọng lắm! Nếu chúng ta xem xét tình trạng của khá nhiều người tại gia và xuất gia, sẽ có sự cảnh giác rất lớn, mấy người vãng sanh? Lúc mất, đầu óc tỉnh táo, tướng lành hy hữu, người ta thật sự ra đi, thật sự đến thế giới Cực Lạc. Nếu lúc mất, chẳng sáng suốt, vẫn mê hoặc, điên đảo, nếu ra đi như vậy bèn sẽ có phần trong tam đồ, chúng ta có nên cảnh giác hay chăng? Đời người rất ngắn ngủi, nhất là từ lứa tuổi trung niên trở đi, ngạn ngữ thường nói: “Trên đường hoàng tuyền, chẳng phân biệt già trẻ”. Người đến độ tuổi trung niên nhất định phải nâng cao tánh cảnh giác, đang dần dần tiến đến tuổi già, cũng có nghĩa là có thể ra đi bất cứ lúc nào! Thuở Ấn Quang đại sư lão nhân gia tại thế, mỗi ngày đều nhìn một chữ, tức là chữ Chết, lão nhân gia tự viết, dán sau lưng tượng Phật. Mỗi ngày lạy Phật, niệm Phật, đều trông thấy, răn nhắc chính mình: Chẳng còn chấp trước “hãy còn nhiều thời gian”, chẳng có ý niệm ấy; mỗi ngày đều coi ngày ấy như là ngày cuối cùng trong đời mình! Cảnh giác cao như thế thì mới có thể nghiêm túc đối với Tam Học Giới, Định, Huệ. Chẳng có sự cảnh giác cao như thế, quá nửa sẽ sơ sót, cuộc sống mỗi ngày sẽ tùy thuận tập khí phiền não của chính mình; đó là chẳng dối gạt ai khác, mà là lừa gạt chính mình.

Chúng ta thấy những người tu hành trong quá khứ, thuộc thế hệ trước, thế hệ chúng tôi đã không được rồi, chúng ta nhìn lên thế hệ trước đó nữa, lại nhìn lên một thế hệ cao hơn nữa, họ thật sự nêu gương tu hành. Thế hệ chúng tôi chẳng đáng làm thầy người khác, mà cũng chẳng thể nêu gương tu hành tốt đẹp cho người khác. Kể ra tôi vẫn còn rất may mắn, gặp gỡ ba vị thầy tốt đẹp là giáo sư Phương Đông Mỹ, Chương Gia đại sư, và lão cư sĩ Lý Bỉnh Nam, kể cả lão cư sĩ Hoàng Niệm Tổ cũng có thể là tấm gương cho chúng ta. Người ta tu thành công ra sao? Đặt vững vàng nền tảng! Nền tảng là giới luật, là cội rễ của tam-muội. Chư vị phải ghi nhớ, “do Giới đắc Định, do Định khai Huệ”. Trí huệ tuyệt đối chẳng là quý vị học bao nhiêu thứ, nhớ bao nhiêu kinh sách, những điều ấy chẳng khai trí huệ! Không có Giới và Định, những điều quý vị học được là Phật học, là tri thức, chẳng phải là trí huệ. Phải hiểu rõ tri thức và trí huệ là hai chuyện, trí huệ là thành tựu do Giới và Định, tri thức chẳng cần đến Giới và Định, cũng có nghĩa là trong tri thức chẳng có Giới và Định. Có Giới và Định, tri thức liền biến thành trí huệ.

Chúng tôi suy nghĩ sâu xa, rốt cuộc do nguyên nhân nào, vì sao người hiện thời chẳng bằng cổ nhân? Người hiện thời coi nhẹ vun bồi giáo dục. Chuyện này chẳng thể trách quý vị, mà cũng chẳng thể trách cha mẹ quý vị, cũng chẳng thể trách ông bà quý vị, đúng như đức Thế Tôn đã nói trong bộ kinh này: “Tổ tiên vô tri, chẳng biết đạo đức, chẳng có ai nói, thật chẳng đáng trách”. Chẳng thể trách quý vị vì có nhân tố lịch sử. Sau khi nhà Mãn Thanh vong quốc, đến nay là chín mươi chín năm, sang năm vừa đúng một trăm năm, tức là một thế kỷ. Trong thế kỷ này, cả nước Trung Hoa là cục diện động loạn, chẳng được an định. Thuở đầu, quân phiệt cát cứ, tiếp đó là kháng chiến chống Nhật suốt tám năm. Trong tám năm Kháng Chiến, tổn thất lớn nhất là sự giáo dục trong nền văn hóa truyền thống bị bỏ sót. Lớp tuổi tôi, sanh trưởng tại nông thôn, còn dính líu đôi chút văn hóa truyền thống, ở đô thị chẳng có. Ở nông thôn còn có trường tư thục, chúng tôi được dính líu đôi chút, chứ ở thành thị chẳng có, đã đổi thành học hiệu, chẳng học những thứ xưa cũ trong truyền thống Trung Quốc, mà những thứ truyền thống vun bồi giáo dục chính là những thứ cũ kỹ! Đệ Tử Quy, Cảm Ứng Thiên, và Thập Thiện Nghiệp là ba căn cội của Nho, Thích, Đạo. Vào thời cổ, trẻ nhỏ vừa lọt lòng đã được cha mẹ dạy. Không phải là dạy trẻ học, mà là làm cho chúng nó thấy. Trẻ thơ từ thuở lọt lòng cho đến ba tuổi là một ngàn ngày, những gì chúng nó thấy, nghe, tiếp xúc, chúng nó đều học toàn bộ, trở thành thâm căn cố đế. Trong quá khứ, không chỉ là cha mẹ, mà trước mặt trẻ con, người lớn luôn nêu gương tốt, vì sợ dạy hư trẻ nhỏ. Phàm là những thứ phản diện, sẽ trọn chẳng cho trẻ thơ tiếp xúc, đó là yêu thương thế hệ kế tiếp. Sau thời Kháng Chiến, rốt cuộc cũng chẳng thấy chuyện ấy nữa. Không chỉ là chẳng nhìn thấy, mà cũng không có ai nói tới, chẳng nghe thấy nữa, làm sao quý vị biết được? Đó là căn cơ để thành thánh, thành hiền thế gian và xuất thế gian, thành Phật, thành Bồ Tát.

Hiện thời, chúng ta biết những thứ ấy trọng yếu, căn cơ ở chỗ này. Do vậy, muốn có thành tựu, chẳng thể không học bổ sung những môn công khóa

ấy, tức là ba căn cội của Nho, Thích, Đạo. Ba căn cội ấy, nói theo Phật pháp là “căn bản đại giới”. Đệ Tử Quy là căn bản đại giới của chúng ta, Cảm Ứng Thiên là căn bản đại giới, Thập Thiện Nghiệp Đạo là căn bản đại giới của Phật. Vun bồi ổn thỏa ba căn bản ấy, người xuất gia học Sa Di Luật Nghi rất thoải mái, nhẹ nhàng, vì sao? Căn cơ đã được đặt vững rồi! Tôi tin tưởng: Nếu đã vun bồi tốt đẹp ba căn bản ấy thì công khóa Sa Di Luật Nghi tối đa hai tháng đã tốt nghiệp! Sau đấy, phải tuân thủ giáo huấn của tổ sư đại đức: “Thâm nhập một môn, huân tu lâu dài”, không ai chẳng thành tựu. Đối với kinh luận, trong thời đại này, tốt nhất là chúng ta chọn lựa kinh điển Tịnh Tông. Điển tịch Tịnh Tông chẳng nhiều lắm, chỉ có năm kinh, một luận. Chọn lựa một môn, khiến cho tâm định, định vững nơi một môn thì là Tam-muội, hay là Tam Ma Địa. Tối thiểu là mười năm chẳng thay đổi, tâm phải định lâu dài như thế, mười năm không thay đổi, thâm nhập một môn. Cách học như thế nào? Thí dụ như đối với bộ kinh Vô Lượng Thọ này, quý vị bèn chuyên môn niệm kinh Vô Lượng Thọ. Mỗi ngày tối thiểu niệm hai lần, coi như là công khóa sáng tối, sáng sớm niệm một lần, buổi tối niệm một lần. Phải tận hết sức tìm thời gian để nghe giảng. Hiện thời đĩa CD giảng kinh rất nhiều, hãy nghe nhiều, nghe mỗi ngày. Mỗi ngày tối thiểu chẳng thể ít hơn bốn giờ! Nghe kinh mỗi ngày, suốt mười năm chẳng gián đoạn một bộ kinh này, xin chúc mừng quý vị. Nếu quý vị thật sự có thể làm như vậy, đại khái là từ ba năm đến năm năm, quý vị đắc Tam Ma Địa, liền chứng đắc, đó là Niệm Phật tam-muội, đã đắc Niệm Phật tam-muội! Lại còn hai, ba năm sau, quý vị liền khai ngộ. Khai ngộ thì quý vị tự nhiên quán thông ý nghĩa trong kinh này, quý vị giảng bộ kinh này, chỗ nào cũng hợp đạo! Đã vun quén vững vàng căn bản, một kinh thông, hết thảy các kinh đều thông. Quý vị chưa từng học, nhưng chỉ cần cầm đến, vừa thấy liền hiểu rõ, nghe người khác niệm, vừa nghe liền hiểu rõ, quả thật là giống như năng lực của Lục Tổ Huệ Năng đại sư. Ngài chẳng biết chữ, quý vị thấy Ngài nghe người khác niệm kinh. Nghe xong, bèn giảng giải cho người khác, khiến kẻ ấy khai ngộ. Đó là gì? Trí huệ đã khai, trí huệ khai như thế. Do vậy, học Phật chẳng khó! Khó ở chỗ có tín tâm, có tâm thường hằng, có lòng kiên nhẫn, khó ở chỗ này. Vì thế, vun bồi tốt đẹp ba căn, tâm quý vị liền định, chẳng bộp chộp, xáo động, ngôn ngữ, cử chỉ sẽ rất ổn trọng, có thể nhìn ra được, giống như Trí Độ Luận đã nói: “Thiện tâm nhất xứ, trụ bất động”. Tâm quý vị là Đệ Tử Quy, là Cảm Ứng Thiên, là Thập Thiện Nghiệp, khởi tâm động niệm đều chẳng tách rời mà luôn tương ứng với những căn bản ấy, đó là “thiện tâm nhất xứ”, “xứ” là căn bản giới. Phải ghi nhớ, phải khẳng định ba thứ ấy là giới luật căn bản. Chẳng có những căn bản ấy, chẳng sanh ra giới luật. Năm giới, mười giới đều lấy những điều này làm cơ sở. Không có những cơ sở ấy, năm giới hay mười giới đều thất bại!

Tiếp đó, [sách Chú Giải] lại nói: “Hựu, nhất thiết Thiền Định diệc danh Định, diệc danh tam-muội” (Lại nữa, hết thảy Thiền Định còn gọi là Định, còn gọi là tam-muội). Chữ Tam trong tiếng Phạn dịch là Chánh, Muội dịch là Định, nên nó có nghĩa là Chánh Định, chẳng phải là tà định, mà là chánh định. Bất luận là Đại Thừa hay Tiểu Thừa, Hiển Giáo hay Mật Giáo, trên thực tế, tám vạn bốn ngàn pháp môn, môn nào cũng đều là tu Tam Ma Địa. Nếu tu hành Phật pháp mà tách rời Tam Ma Địa, chẳng tương ứng với Tam Ma Địa, đó chẳng phải là Phật pháp. Hễ là Phật pháp, nhất định tương ứng với Tam Ma Địa. Niệm Phật đắc Niệm Phật tam-muội, đó là Chánh Định. Kinh Di Đà có nói: “Nhất tâm bất loạn”. Kinh Vô Lượng Thọ nói: “Nhất hướng chuyên niệm A Di Đà Phật”. Những điều ấy đều là “thiện tâm nhất xứ, trụ bất động”. Chúng ta thấy rất nhiều ông già bà cả niệm Phật vãng sanh, niệm bao lâu? Ba năm! Thời gian trọn chẳng dài, lúc mất, người ta chẳng ngã bệnh, đứng mất, ngồi mất, biết trước lúc mất, ra đi rất tiêu sái. Hơn bốn mươi năm trước, tôi dạy học tại Phật Quang Sơn Đông Phương Phật Giáo Học Viện, khi ấy, trên núi có một vị công nhân dài hạn, cũng là người nông thôn, kể với tôi: Nhà ông ta ở làng Tướng Quân, cách Phật Quang Sơn không xa lắm, đại khái chỉ có hai mươi, hoặc ba mươi dặm đường. Ông ta kể một năm trước đó, nói đến chuyện một năm trước đó, ông ta có một người hàng xóm, là một bà cụ. Bà cụ ấy hết sức thiện lương, lạy thần, bái Phật, thần Phật chẳng phân biệt, lạy rất siêng năng, hăng hái. Ba năm trước, bà cưới dâu. Con dâu học Phật, hiểu đạo lý nhà Phật đôi chút, khuyên mẹ chồng đừng đi khắp nơi lễ bái, hãy thờ Tây Phương Tam Thánh trong nhà, khuyên mẹ ở nhà niệm Phật, nhất tâm niệm Phật cầu sanh Tịnh Độ. Bà cụ ấy thiện căn sâu dầy, nghe con dâu khuyến cáo, không tới đền miếu nữa, ở nhà niệm A Di Đà Phật, niệm ba năm. Ngày cụ vãng sanh, lúc dùng cơm chiều, bảo con trai và con dâu: “Các con cứ ăn cơm trước, đừng đợi mẹ”. Cụ bảo cụ muốn tắm rửa. Thật sự đi tắm, nhưng con trai và con dâu thật sự hiếu thuận, vẫn đợi cụ. Đợi thật lâu, chẳng thấy cụ ra, bèn đi tìm, thấy cụ thật sự đã tắm xong, thay quần áo, nhưng gọi thì cụ chẳng trả lời. Kết quả là sau đó thấy cụ đứng trong Phật đường, đứng ở đó, mặc áo hải thanh, tay cầm tràng hạt, gọi cụ, cụ chẳng trả lời. Xem kỹ, cụ đã vãng sanh. Quý vị thấy cụ tiêu sái lắm, biết trước lúc mất, nhưng không cho người nhà biết, sợ người nhà dấy động cảm tình, chướng ngại cụ. Quý vị thấy cụ tắm gội sạch sẽ, thay quần áo mới, đã sớm chuẩn bị kỹ càng để ra đi như thế đó! Vị công nhân dài hạn ấy bảo tôi: Thật đấy! Chính mắt ông ta thấy, bà cụ niệm Phật chẳng giả, ba năm thôi! Chúng tôi nghe nói hoặc chính mình thấy, tối thiểu cũng có mười mấy người, chẳng giả chút nào. Đó là “thiện tâm nhất xứ, trụ bất động” liền thành công.

Do vậy, tâm không định, suy tưởng Lục Ba La Mật của Bồ Tát, vì sao chẳng định được? Không buông xuống được! Bố thí nhằm bảo quý vị buông xuống, bố thí là xả. Xả những gì là trọng yếu nhất? Không phải là bỏ tiền tài, những thứ ấy là “lông gà, vỏ tỏi”. Bỏ vọng tưởng, bỏ vướng mắc, bỏ ưu lự, bỏ phiền não, bỏ sạch những thứ ấy, tâm thanh tịnh của quý vị mới có thể hiện tiền. Tâm thanh tịnh trì giới, sanh ra công đức, chẳng phải là phước đức. Do vậy, chúng ta phải học kỹ Đệ Tử Quy, dùng gì để học? Dùng tâm thanh tịnh để học. Học kỹ Cảm Ứng Thiên, Cảm Ứng Thiên là nhân quả, trong ấy giảng “thiện nhân, thiện quả; ác nhân, ác báo”, giảng tổng cộng một trăm chín mươi lăm điều, phải học thuộc. Mỗi ngày nên phản tỉnh một lượt, đối với một trăm chín mươi lăm điều ấy, điều thiện ta có làm hay không? Điều bất thiện ta có sửa đổi hay không? Mỗi ngày thật sự đổ công sức phản tỉnh, sửa đổi, đó là gì? Là thật sự sám hối, sám trừ nghiệp chướng. Sau đấy, đối chiếu với Thập Thiện Nghiệp, chúng ta làm được bao nhiêu điều trong Thập Thiện Nghiệp Đạo? Thập Thiện Nghiệp chỉ là mười cương lãnh; nếu triển khai thì Tiểu Thừa triển khai thành ba ngàn oai nghi, Đại Thừa Bồ Tát triển khai thành tám vạn bốn ngàn tế hạnh. Triển khai thành tám vạn bốn ngàn tế hạnh, mỗi điều quý vị đều làm được, chẳng thiếu một điều nào, đó là người nào? Thành Phật! Thập Thiện Nghiệp Đạo viên mãn bèn thành Phật.

Chúng ta thấy tượng Phật, đặc biệt là tượng Phật bằng hình vẽ, thông thường vẽ viên quang của tượng Phật, trên đỉnh viên quang có ba chữ là Án, A, Hồng, đó là Thập Thiện Nghiệp Đạo. Án (Aum) là thân nghiệp, A (Ah) là khẩu nghiệp, Hồng (Hūṃ) là ý nghiệp. Ba nghiệp thân, khẩu, ý thanh tịnh, ba nghiệp viên mãn, tức là Thập Thiện Nghiệp Đạo viên mãn. Do đó, nếu có người hỏi quý vị: “Phật pháp là gì?” Cổ đại đức đã nêu khuôn mẫu, Phật pháp là gì? “Đừng làm các điều ác, vâng làm các điều thiện, tự tịnh ý mình, đó là pháp của chư Phật”. Không chỉ là một vị Phật, mà tất cả hết thảy chư Phật Như Lai đều dùng những điều này để giáo hóa chúng sanh, thành tựu chính mình. Quý vị thấy “đừng làm các điều ác, vâng làm các điều thiện” là Thập Thiện Nghiệp Đạo viên mãn. “Tự tịnh ý mình” là Tam Ma Địa và hết thảy đà-la-ni môn, có ý nghĩa này. Do vậy, chúng ta muốn học Phật thì học ở chỗ nào, điều này rất trọng yếu! Nếu không, công phu đời này đều uổng phí, rất đáng tiếc! Vun bồi căn bản tốt đẹp, một bộ kinh Vô Lượng Thọ đảm bảo quý vị thành Bồ Tát, thành Phật đạo.

“Hựu, chư hạnh hòa hợp, giai danh vi tam-muội” (Lại nữa, các hạnh hòa hợp, đều gọi là tam-muội). Hòa và hợp vô cùng trọng yếu, nên đức Phật dạy chúng ta tu Lục Hòa Kính, phải đối xử hòa thuận, phải hỗ trợ hợp tác, đó cũng là tam-muội. Tam-muội là gì? Tâm chúng ta an định nơi hòa thuận và hợp tác. Vì sao phải hòa? Vì sao phải hợp tác? Vì hết thảy chúng sanh và chính mình là một Thể. Mắt và tai có cần hòa thuận, có cần hợp tác hay không? Đặc biệt là chúng ta trong khóa học này, mắt phải chú ý nhìn, tai phải lắng nghe, quý vị mới thật sự nghe hiểu, xem hiểu, [mắt và tai] chẳng thể không hợp tác. Hiểu đạo lý này, chúng ta và bất luận kẻ nào, cùng hết thảy chúng sanh đều phải biết đối xử hòa thuận, hỗ trợ hợp tác, tâm phải định ở chỗ này. Thật sự làm được, điều kiện đầu tiên là phải vong ngã, phải vô ngã thì mới được. Có ta, có người, liền đối lập; đối lập sẽ bất hòa, sẽ chẳng hợp. Phải tiêu trừ đối lập, Phật pháp gọi đối lập là Biên Kiến, Nhị Biên, phải biết [vạn pháp vạn sự] là một Thể. Kinh Hoa Nghiêm giảng đạo lý ấy rõ ràng nhất; đặc biệt là trong Vọng Tận Hoàn Nguyên Quán của Hiền Thủ quốc sư, đó chính là tổng cương lãnh tu học kinh Hoa Nghiêm. Bài luận văn ấy của Ngài có tựa đề là Tu Hoa Nghiêm Áo Chỉ Vọng Tận Hoàn Nguyên Quán, giảng thấu triệt, minh bạch về mối quan hệ giữa vạn sự vạn vật trong khắp pháp giới hư không giới và chính mình. Từ chỗ này, chúng tôi mới thật sự thấu hiểu “vô duyên Đại Từ, đồng thể Đại Bi” trong Đại Thừa giáo, chúng tôi mới thật sự thông hiểu. Trước kia, tôi luôn nghĩ đó là một hình dung từ, chẳng phải là thật sự, nay mới biết nó hoàn toàn là chân thật, chẳng phải là hình dung từ. Hết thảy chúng sanh và chúng ta có quan hệ giống như mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, cùng một đạo lý. Phàm phu chúng ta mê mất tự tánh, chẳng biết chân tướng sự thật, chư Phật, Bồ Tát đã giác ngộ, các Ngài thấu hiểu. “Chư hạnh hòa hợp”, xác thực là Pháp Thân Bồ Tát mới có thể làm được. Tiểu Thừa, A La Hán, Bích Chi Phật mạnh hơn chúng ta một chút, nhưng vẫn kém Bồ Tát rất xa!

“Nhất thiết Thiền Định nhiếp tâm, giai danh vi Tam Ma Đề, Tần ngôn Chánh Tâm Hành Xứ” (Hết thảy Thiền Định nhiếp tâm, đều gọi là Tam Ma Đề, tiếng Hán dịch là Chánh Tâm Hành Xứ). Thiền Định là một, vì sao nói “hết thảy?” “Hết thảy” là [nói tới] phương pháp, gọi là tám vạn bốn ngàn pháp môn. Pháp (法) là phương pháp, Môn là “môn kính” (門徑: cửa nẻo), tu gì? Toàn là tu Thiền Định. Nay chúng ta chọn phương pháp trì danh niệm Phật, chúng ta dùng phương pháp này để tu Thiền Định, lấy pháp này làm chủ, mỗi ngày dùng thời gian dài nhất. Ngoài cách ấy ra, chúng ta dùng phương pháp đọc kinh cũng là tu Thiền Định, cũng là nhiếp tâm, vì quý vị không đọc kinh, sẽ suy nghĩ loạn xạ. Khi đọc kinh, tâm đặt nơi kinh, dùng phương pháp này cũng là tu Định, cũng là tu tam-muội. Đọc kinh Hoa Nghiêm bèn là Hoa Nghiêm tam-muội. Đọc kinh Pháp Hoa bèn là Pháp Hoa tam-muội. Đọc kinh Vô Lượng Thọ bèn là Niệm Phật tam-muội. Nếu chúng ta đọc kinh chẳng chuyên tâm, đọc kinh còn có tạp niệm xen tạp trong ấy thì toàn bộ Tam Ma Địa bị phá hoại, tức là chẳng có Tam Ma Địa. Đọc kinh từ “như thị ngã văn” cho đến “tín thọ phụng hành”, đọc trọn một bộ kinh này, chẳng có một vọng niệm nào, đó là Tam Ma Địa chân chánh. Nếu có mấy vọng niệm, chỉ cần chưa nhiều hơn năm vọng niệm thì vẫn kể như còn khá lắm, công phu khá lắm. Nếu nhiều hơn năm vọng niệm, tức là chẳng có công phu. Vì thế, khi đọc kinh, tốt nhất là nên đóng cửa lại, phải rút điện thoại ra để khỏi bị bên ngoài quấy nhiễu. Niệm một giờ là ta tu Định một giờ, ta tu Niệm Phật tam-muội. Niệm hai giờ là ta tu Niệm Phật tam-muội hai giờ, phải hiểu điều này. Bị hoàn cảnh bên ngoài quấy nhiễu, tức là bị phá hoại, công phu bị phá hoại, chẳng tính! Chân tu là gì, giả tu là gì, từ chỗ này quý vị biết ngay!

“Nhất thiết Thiền Định nhiếp tâm, giai danh vi Tam Ma Đề, Tần ngôn”, Tần (秦) là Trung Quốc. Phải biết kinh văn này thuộc thời nào? Khi đại sư Cưu Ma La Thập dịch kinh, lúc ấy, quốc chúa là Diêu Hưng, nên chúng ta thấy La Thập đại sư dịch kinh ghi là “Diêu Tần Tam Tạng pháp sư Cưu Ma La Thập dịch”. Vì các triều đại tại Trung Quốc dùng chữ Tần quá nhiều. Sớm nhất là Tần Thủy Hoàng, sau đó có Phù Tần, cuối cùng có Diêu Tần. Có tới mấy vị đế vương dùng chữ này làm quốc hiệu, nên phải ghi thêm họ [của nhà vua] vào trước [chữ Tần] thì mới biết là thời đại nào. “Tần ngôn Chánh Tâm Hành Xứ” (tiếng Hán dịch là Chánh Tâm Hành Xứ), hãy chú trọng “chánh tâm”. Nếu tâm có vọng tưởng thì bất chánh, có phân biệt thì cũng bất chánh, có chấp trước thì cũng bất chánh. Lìa vọng tưởng, phân biệt, chấp trước, bèn gọi là “chánh tâm hành xứ”, đó là “Thiền Định nhiếp tâm”. Tâm là chúa tể của vạn sự, vạn pháp. Kinh Hoa Nghiêm nói khắp pháp giới hư không giới do đâu mà có? Tâm hiện, thức biến. Tâm hiện, chánh tâm hành xứ, nhưng thức biến bèn trật, vì sao? Thức là vọng tâm, chẳng phải là chân tâm. Vì sao không phải là chân tâm? Thức có khởi tâm động niệm, có phân biệt, chấp trước, nên thức có thể biến. Tâm có thể hiện, nó không thay đổi; do không thay đổi, nên chúng ta gọi nó là Nhất Chân pháp giới, cũng chính là cõi Thật Báo Trang Nghiêm của chư Phật Như Lai, người trong cõi ấy là “chánh tâm hành xứ”, vì họ đều có thể chuyển thức thành trí.

Pháp Tướng Tông nói chuyển thức thứ sáu, tức Ý Thức thành Diệu Quán Sát Trí. Thức thứ sáu, tức ý thức, là phân biệt. Chẳng phân biệt là Diệu Quán Sát. Chuyển thức thứ bảy thành Bình Đẳng Tánh Trí. Thức thứ bảy là chấp trước, chấp trước bèn chẳng bình đẳng. Vì thế, chuyển thức thức bảy, Bình Đẳng Tánh liền hiện tiền; chuyển thức thứ sáu tức phân biệt, Diệu Quan Sát liền hiện tiền. Chỉ cần chuyển hai thứ ấy, vì hai điều này là chuyển nơi nhân, những thứ khác sẽ liên đới chuyển theo, A Lại Da tự nhiên liền chuyển thành Đại Viên Kính Trí; năm thức trước, tức [các thức nơi] mắt, tai, mũi, lưỡi, thân cũng tự nhiên chuyển biến thành Thành Sở Tác Trí. Trong cõi Thật Báo của chư Phật Như Lai, chuyển tám thức thành bốn trí, là cảnh giới như thế. Vì thế, chúng ta gọi nó là Nhất Chân pháp giới. Trong ấy bất biến, con người vĩnh viễn trường sanh bất lão, giống như đức Thế Tôn đã giới thiệu Tây Phương Cực Lạc thế giới: Cây cối, hoa, quả vĩnh viễn thường xanh tươi, chẳng có héo tàn, rơi rụng. Vì sao? Bất biến! Chẳng giống như cõi này của chúng ta, Xuân sanh thành, Hạ tăng trưởng, Thu thâu hoạch, Đông ẩn tàng. Có bốn mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông, hoa, cỏ, cây cối biến hóa theo thời tiết từng mùa, vô thường! Thế giới Tây Phương chẳng có Xuân, Hạ, Thu, Đông. Đó là nói đến tâm hiện, chẳng có thức biến. Trong mười pháp giới, đều có tâm hiện, thức biến, đều có hiện tượng ấy. Chỉ trong cõi Thật Báo mới không có hiện tượng ấy. Chúng ta biết “chánh tâm hành xứ” là cõi Thật Báo, cõi Phương Tiện là tương tự, chẳng phải là thật sự.

“Hựu, Pháp Hoa Huyền Tán viết: Phạn vân Tam Ma Địa, thử vân Đẳng Trì, bình đẳng trì tâm nhi chí ư cảnh, tức thị Định dã” (Lại nữa, sách Pháp Hoa Huyền Tán giảng: “Tiếng Phạn là Tam Ma Địa, cõi này dịch là Đẳng Trì. Giữ tâm bình đẳng nơi cảnh, tức là Định”). Đẳng Trì là Định, Đẳng (等) là bình đẳng, Trì (持) là bảo trì (保持: gìn giữ). Nói cách khác, vĩnh viễn gìn giữ sự bình đẳng. Đối với gì để nói? Đối với cảnh giới mà nói, [đó là ý nghĩa của câu] “chí ư cảnh”. Trong cảnh giới, có hai thứ: Một là hoàn cảnh nhân sự, hai là hoàn cảnh vật chất. Bất luận đối với người hay đối với sự, tức là đối với hết thảy vạn vật, vĩnh viễn gìn giữ sự bình đẳng, điều ấy được gọi là Tam Ma Địa, hoặc Tam-muội. Ở đây, dùng danh từ Đẳng Trì, “bình đẳng trì tâm nhi chí ư cảnh” (giữ tâm bình đẳng đối với cảnh). Chúng ta phải học, học chẳng được ư? Dẫu học chẳng được, vẫn phải học! Kẻ khác có phân biệt, ta chẳng phân biệt. Người khác có chấp trước, ta chẳng chấp trước. Người khác có thiện, ác, ta chẳng có thiện, ác, dùng tâm bình đẳng. Quý vị tu Tam Ma Địa, phải vận dụng trong cuộc sống hằng ngày thì mới được. Nếu chẳng thể sử dụng, Tam Ma Địa của quý vị là giả, chẳng thật. Thật sự thì mới biến thành cuộc sống, sẽ là một thứ hưởng thụ. Đối với Niệm Phật tam-muội, chúng ta thấy có những ông già bà cả tu pháp môn Niệm Phật, khi nào công phu của họ sẽ chín muồi, đại khái là bao lâu? Sau khi niệm Phật một năm; do đó, người ta ba năm liền vãng sanh. Có phải là thọ mạng của họ đã hết hay không? Chẳng phải! Công phu của họ thành tựu, chẳng muốn ở trong thế gian này nữa! Dẫu còn thọ mạng, nhưng chẳng cần nữa, ra đi trước. Họ có thể ra đi, thật sự có bản lãnh! Quý vị thấy họ xử sự, đãi người, tiếp vật, tâm và miệng như một, bất luận gặp ai, bất luận gặp chuyện gì, quý vị thấy họ, họ đều chắp tay, cười hì hì, “A Di Đà Phật, A Di Đà Phật”. A Di Đà Phật là Đẳng Trì, trong tâm người ấy trừ A Di Đà Phật ra, chẳng có gì khác, thật sự hữu dụng! Đối với hết thảy mọi người đều “A Di Đà Phật”, thật sự là A Di Đà Phật, đối với hết thảy sự cũng đều là A Di Đà Phật, người ấy niệm Phật thành công, vì sao? Vạn vật trong trời đất chẳng có gì không phải là A Di Đà Phật. A Di Đà Phật có nghĩa là gì? A Di Đà Phật cũng là một câu tiếng Phạn, dịch sang nghĩa tiếng Hán là Vô Lượng Giác. Vô Lượng Giác là gì? Tự tánh. Hết thảy chúng sanh đều có Phật tánh, người ấy thấy Phật tánh của hết thảy chúng sanh, há chẳng phải là A Di Đà Phật? Hết thảy vạn vật đều có Pháp Tánh, Pháp Tánh là A Di Đà Phật. Do đó, bất luận đối với người, đối với sự, đối với vật, người ấy luôn một câu A Di Đà Phật, đó là Niệm Phật tam-muội, người ấy đã trụ trong Niệm Phật tam-muội. Chúng ta thấy quý vị quan sát cẩn thận, thông thường là một năm người ấy đạt đến cảnh giới này, hai năm thuần thục, ba năm ra đi. Chúng ta phải học tập điều này, chớ nên nghĩ chính mình thông minh, chúng ta thua kém những bà cụ ấy quá xa, người ta ba năm bèn đến thế giới Cực Lạc làm Phật, chúng ta vẫn tiếp tục luân hồi trong lục đạo, vẫn tạo nghiệp, làm sao có thể sánh bằng người ta cho được? Người ta buông xuống vạn duyên.

“Thiên Thai viết” (ngài Thiên Thai nói), tông Thiên Thai thường nói, “nhược dĩ Không Huệ, chiếu chư Thiền Định chủng chủng pháp môn, xuất sanh nãi chí vô lượng tam-muội. Kim kinh ư ‘nhi hiện diệt độ’ hạ, kế ngôn ‘đắc vô sanh vô diệt chư Tam Ma Địa’, biểu chư đại sĩ tuy thị Niết Bàn chi tướng, nhi thật thị bất sanh, bất diệt, bình đẳng thường trụ chi Như Như Pháp Thân. Thị chư đại sĩ hàm thị đức tuân Phổ Hiền, tùng quả hướng nhân giả dã” (“Nếu dùng Không Huệ để chiếu các Thiền Định, các thứ pháp môn, xuất sanh cho đến vô lượng tam-muội”. Nay kinh này từ câu “mà hiện diệt độ” trở đi, kế đó nói “các Tam Ma Địa vô sanh vô diệt”, biểu thị các đại sĩ tuy thị hiện tướng Niết Bàn, nhưng các Ngài thật sự là Pháp Thân Như Như bất sanh bất diệt, bình đẳng thường trụ. Các vị đại sĩ này đều là đức tuân Phổ Hiền, từ quả hướng đến nhân vậy). Cụ Hoàng Niệm Tổ dùng câu nói của tông Thiên Thai để tổng kết đoạn nói về Tam Ma Địa, ý nghĩa rất viên mãn. “Thiên Thai gia”, cũng chính là “tông Thiên Thai” như chúng ta thường gọi, họ tu hành lấy Không Huệ làm Tông, tự tánh vốn trọn đủ trí huệ Bát Nhã, chiếu các thứ Thiền Định và các thứ pháp môn. Vì tám vạn bốn ngàn pháp môn, không pháp môn nào chẳng phải là tu Thiền Định; nếu chẳng tu Thiền Định, sẽ chẳng phải là Phật pháp. Mấu chốt tu hành trong Phật pháp là Thiền Định, do Giới đắc Định. Giới là tiền phương tiện, là công phu dự bị để tu Định. Giới khiến cho chúng ta buông xuống vạn duyên, hai bên thiện và ác đều không trụ, nhưng về mặt hiện tướng, nhất định là “đoạn ác, tu thiện”. Đoạn ác tu thiện cũng chẳng chấp tướng thì Định Huệ mới có thể hiện tiền. Nếu đoạn ác mà chấp tướng đoạn ác, tu thiện bèn chấp tướng tu thiện, sẽ biến thành phước báo nhân thiên; đó chẳng phải là Phật pháp, mà là pháp thế gian. Hai bên đều chẳng trụ thì mới là Phật pháp, mới tương ứng với Giới, Định, Huệ. Dùng Không Huệ để chiếu các pháp môn Thiền Định, quý vị thấy Không Huệ là Huệ, Thiền Định là Định, “chủng chủng pháp môn” là Giới, Tam Học Giới, Định, Huệ trọn vẹn, xuất sanh cho đến vô lượng tam-muội. Cổ đại đức thường bảo: “Một môn đã thông, hết thảy các pháp môn đều thông”. Đạt được một môn tam-muội, chúng ta dùng pháp môn Niệm Phật, đạt được Niệm Phật tam-muội thì vô lượng tam-muội đều hiện tiền.

Nếu chúng ta gặp một bà cụ niệm Phật, nếu cụ chẳng biết chữ, suốt ngày từ sáng đến tối niệm Phật hiệu, tay chẳng rời tràng hạt, Phật hiệu chẳng rời miệng, cụ thật sự đắc Niệm Phật tam-muội. Nếu quý vị hỏi cụ về Hoa Nghiêm tam-muội hay Pháp Hoa tam-muội, quý vị thấy cụ có hiểu hay không? Có lẽ bà cụ chẳng nói với quý vị, bà cụ chỉ là “A Di Đà Phật”, bảo quý vị niệm A Di Đà Phật, nhưng cụ thật sự hiểu. Vì sao chẳng nói với quý vị? Nói với quý vị thì quý vị chẳng hiểu, thật vậy, chẳng giả tí nào! Vì sao quý vị không hiểu? Quý vị tập khí phiền não quá nặng! Không nói với quý vị, mà khuyên quý vị niệm Phật, đó là thật sự từ bi, là trí huệ chân thật. Lời ấy là thật ư? Thật đấy! Tôi có lý do để tin tưởng, vì sao? Dưới tòa Ngũ Tổ, Lục Tổ Huệ Năng đại sư nghe Ngũ Tổ giảng đại ý kinh Kim Cang, giảng đến câu “ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm” bèn hoát nhiên khai ngộ, ngộ ấy là gì? Tam Học Giới, Định, Huệ viên mãn. Trên đường lánh nạn, Ngài gặp tỳ-kheo-ni Vô Tận Tạng, vị tỳ-kheo-ni này rất dụng công, suốt đời thọ trì kinh Đại Niết Bàn. Kinh Đại Niết Bàn có hai bản dịch, đều rất dài, một bản gồm bốn mươi cuốn, loại kia gồm ba mươi sáu cuốn. Huệ Năng đại sư nghe bà ta niệm kinh, sau khi bà ta niệm xong, Huệ Năng đại sư giảng ý nghĩa cho ni sư nghe, ni sư nghe xong, vô cùng hoan hỷ. Do vậy, chúng ta quyết định chớ nên xem thường những bà cụ chỉ biết niệm A Di Đà Phật, dường như chuyện gì cũng không biết, [thật ra], họ không muốn nói cho quý vị biết, vì sao? Đúng là quý vị nghe không hiểu. Nếu quý vị đạt tới trình độ như tỳ-kheo-ni Vô Tận Tạng, họ sẽ thật sự nói với quý vị, vì sao nói? Nói với quý vị sẽ hữu dụng, quý vị khai ngộ! Nếu quý vị chẳng khai ngộ, người ta chẳng nói với quý vị, chẳng giảng cho quý vị, giảng để làm gì? Lời lẽ thừa thãi! Phật, Bồ Tát giảng kinh khế cơ, khế lý, Lý là trí huệ Bát Nhã vốn sẵn có trong tự tánh, họ đã chứng đắc Lý ấy. Khế cơ là phù hợp với trình độ của bản thân quý vị. Đến khi nào sẽ giảng cho quý vị? Khi quý vị mấp mé khai ngộ, khi quý vị sắp ngộ mà chưa ngộ được, bèn chỉ điểm một chút, quý vị liền hoát nhiên đại ngộ. Chẳng phải là lúc quý vị sắp ngộ mà chưa ngộ được, bèn chẳng dùng phương pháp này, dùng phương pháp này sẽ phí công, chẳng có hiệu quả, nên bảo là “nói lời thừa”, nói lời chẳng nên nói. Vì thế, các Ngài quán sát căn cơ. Do pháp môn Tịnh Tông thù thắng khôn sánh, khi người ta thành tựu bèn đạt tới cảnh giới ấy, pháp sư giảng kinh, thuyết pháp hướng về người ấy thỉnh giáo, họ sẽ khách sáo “A Di Đà Phật”, chẳng nói với quý vị, vì sao? Quý vị vẫn chưa đạt đến cảnh giới ấy! Nếu quý vị thật sự đạt đến cảnh giới ấy, quý vị thấy người ấy có giảng hay không?

Chúng ta liễu giải chân tướng sự thật này, hiểu đạo lý này, có dám khinh mạn chúng sanh hay không? Không dám! Đối với hết thảy chúng sanh, phải có tâm tôn kính, tâm cung kính, đó là chánh xác. Khinh mạn người khác chính là khinh mạn chính mình. Quý vị thấy chư Phật Như Lai, quý vị thấy thánh hiền thế gian như Khổng Tử, Mạnh Tử, theo kinh sách ghi chép, họ khiêm hư đối với người khác dường ấy, chư Phật, Bồ Tát lại càng chẳng cần phải nói nữa! Thuở Thích Ca Mâu Ni Phật tại thế, khi khất thực, có lúc gặp kẻ ăn mày, kẻ ăn mày đáng thương lắm, biết chính mình chẳng tu phước, do trong đời quá khứ chẳng tu phước, đời này mới bần cùng, biến thành kẻ ăn mày. Kẻ ấy thấy Thích Ca Mâu Ni Phật, vô cùng hoan hỷ, vì sao? Phật là đấng có đại phước đức. Kẻ ấy ở bên ngoài xin được một chút cơm, bèn cúng dường Thích Ca Mâu Ni Phật món cơm ấy để tu phước! Quý vị thấy Thích Ca Mâu Ni Phật rất cung kính họ, chẳng xem thường họ, đúng là tâm bình đẳng, tâm từ bi đối đãi hết thảy chúng sanh, tiếp nhận cúng dường, khai thị cho họ, chỉ dạy, giúp đỡ họ. Phật, Bồ Tát là như vậy đó. Đó là những điều chúng ta phải học trong cuộc sống hằng ngày, phải dùng tâm bình đẳng để đối đãi hết thảy chúng sanh. Chúng sanh có phân biệt, chúng ta phải học theo Phật, Bồ Tát chẳng phân biệt, chẳng chấp trước, không có cao, thấp, thấy hết thảy chúng sanh đều là Phật, Bồ Tát, đó là đúng. Trong kinh Hoa Nghiêm, đức Phật đã nói rất nhiều lần: “Hết thảy chúng sanh vốn là Phật”.

Ở đây, cụ Niệm Tổ dùng câu này của ngài Thiên Thai, “kim kinh ư nhi hiện diệt độ hạ” (kể từ câu “mà hiện diệt độ” trong kinh này trở đi), tức là sau phần tám tướng thành đạo, chúng ta thấy câu kinh văn đầu tiên là “đắc vô sanh vô diệt chư Tam Ma Địa”, chẳng phải là đắc một môn Niệm Phật tam-muội, mà là đắc “chư Niệm Phật tam-muội”. Ở đây là biểu thị pháp, biểu thị các đại sĩ đại đức tham dự pháp hội thuyết pháp thuở ấy của đức Thế Tôn đều là Pháp Thân Bồ Tát. Tuy thị hiện tướng Niết Bàn, trong thập phương thế giới, nên dùng thân Phật để đắc độ thì họ đều có năng lực hiện thân Phật để thuyết pháp. Hiện thân Phật chắc chắn đều là hiện tám tướng thành đạo. Do vậy, tuy thị hiện tướng Niết Bàn, nhưng thật ra bất sanh, bất diệt, bình đẳng thường trụ Như Như Pháp Thân. Giống như trong kinh Lăng Nghiêm đã nói: “Thuận theo tâm chúng sanh mà ứng với khả năng lãnh hội của họ”. Các Ngài thị hiện trên thế gian vì muốn giúp đỡ chúng sanh, chẳng phải vì chính mình, chính mình đã thành tựu viên mãn. Trong phần trước, chúng ta đã học rất nhiều, các Ngài xác thực đã minh tâm kiến tánh, minh tâm kiến tánh là bất sanh, bất diệt, bình đẳng thường trụ Như Như Pháp Thân. Pháp Thân là gì? Chẳng còn coi nhục thân này là thân của chính mình, mà lấy vạn sự vạn pháp trong khắp pháp giới hư không giới làm thân của chính mình. Bởi lẽ, Pháp Thân thường trụ, thân này chẳng thường trụ, có sanh, có diệt. Vũ trụ chẳng có sanh diệt, khắp pháp giới hư không giới bất sanh, bất diệt, Pháp Tánh bất sanh, bất diệt, pháp tướng cũng bất sanh, bất diệt. Nhưng phải hiểu: Pháp Tánh là thật, pháp tướng là giả. Pháp Tánh là có thể sanh, có thể hiện; pháp tướng là cái được sanh, cái được hiện. Năng và Sở là một, không hai. Trong phần trước, chúng ta đã học rất nhiều. Trong kinh Hoa Nghiêm còn học càng nhiều hơn nữa. Tánh và tướng như nhau, tánh và tướng chẳng hai, cớ sao chúng có sanh diệt? Đạo lý bất sanh, bất diệt rất ư là sâu!

Hiện thời, các nhà Lượng Tử Lực Học, đây là một ngành khoa học tiên phong, họ đã phát hiện bản chất của vật chất, vật chất rốt cuộc là gì, đó là phát hiện gần đây nhất. Thưa cùng quý vị, phát hiện gần đây nhất của họ đã được đức Phật nói rất rõ ràng trong kinh điển từ ba ngàn năm trước, nhưng các nhà khoa học đến nay mới phát hiện, nói giống như đức Phật, chứng tỏ Phật là một đại khoa học gia, đi trước họ ba ngàn năm. Phát hiện mới mẻ của họ vẫn chẳng thể trình bày rõ ràng như đức Phật! Họ phát hiện bản chất của vật chất chẳng tồn tại, điều này giống như trong kinh Phật đã nói. Kinh có nói Thích Ca Mâu Ni Phật hỏi Di Lặc Bồ Tát, hai vị đối đáp để cho chúng ta nghe, chúng ta phải hiểu điều này! Đức Phật hỏi “tâm hữu sở niệm”, chúng ta khởi lên một niệm tâm, [đó là] “hữu sở niệm”, dấy lên một ý niệm. Chúng ta biết ý niệm ấy, chúng ta dấy lên thiện niệm, hoặc là dấy lên ý niệm A Di Đà Phật, “Nam-mô A Di Đà Phật”, trong ý niệm ấy có bao nhiêu tế niệm, tức là ý niệm vi tế? Có bao nhiêu tướng? Tướng là hiện tướng, là vật chất; có bao nhiêu thức? Nay chúng ta gọi thức là hiện tượng tinh thần, tướng là hiện tượng vật chất. Đức Phật nêu câu hỏi như thế, Di Lặc Bồ Tát trả lời “một cái khảy ngón tay”. Thời gian của một cái khảy ngón tay rất ngắn, trong một cái khảy ngón tay có bao nhiêu tế niệm? “Ba mươi hai ức trăm ngàn niệm”. Trăm ngàn là mười vạn, đó là đơn vị; ba mươi hai ức nhân với mười vạn thành ba trăm hai mươi triệu, một cái khảy ngón tay có ba trăm hai mươi triệu. Các vị khảy thử xem, trong một giây có thể khảy bao nhiêu lần? Tôi khảy khá chậm, tôi tin tưởng đại khái là nhất định có người khảy nhanh hơn tôi, khảy được năm lần, tôi có thể khảy bốn lần, một giây khảy được bốn lần. Khảy năm lần thì hiện thời dùng giây làm đơn vị, trong một giây khảy năm lần thì trong một giây ấy có bao nhiêu niệm? Một ngàn sáu trăm triệu, tức là một ngàn sáu trăm triệu niệm. Bồ Tát nói: “Niệm niệm thành hình”, “hình” là hiện tượng vật chất; “hình đều có thức”, “thức” là hiện tượng tinh thần. Nói cách khác, hiện tượng tinh thần và hiện tượng vật chất vĩnh viễn chẳng tách rời, do đâu mà có? Từ ý niệm mà có!

Hiện thời, chuyện này đã được các nhà khoa học phát hiện. Các nhà Lượng Tử Lực Học nói trong vũ trụ chẳng có vật chất tồn tại, vật chất là chuyện như thế nào? Là ý niệm của con người, tức là “niệm đầu”; ý niệm tích lũy liên tục sanh ra huyễn tướng. Nó là tích lũy, quý vị thấy trong một giây là bao nhiêu? Theo lời giảng của Di Lặc Bồ Tát, trong một giây có một ngàn sáu trăm triệu, tích lũy mà! Trong một giây, chúng ta có thể thấy rõ ràng, có thể trông thấy [huyễn tướng tích lũy của] một ngàn sáu trăm triệu niệm. Đối với mỗi tế niệm trong một ngàn sáu trăm triệu ấy, chúng ta không có cách nào trông thấy, vì nó quá nhanh, ắt phải là hiện tượng liên tục thì chúng ta mới có thể thấy. Nếu chẳng phải là hiện tượng liên tục, về căn bản, chúng ta sẽ chẳng cảm thấy nó tồn tại. Đấy mới là thật sự hiểu rõ vật chất rốt ráo là gì, hiểu rõ vật chất do đâu mà có. Họ nói vật chất là từ trong Không sanh ra Có. Tốc độ lại còn hết sức nhanh, nhanh hơn tốc độ của ánh sáng và dòng điện, tốc độ của ánh sáng hay tốc độ của dòng điện đều chẳng thể sánh bằng. Ánh sáng và điện cũng đều là hiện tượng vật chất. Họ tổng kết, những thứ khác nhau muôn hình muôn vẻ nhiều ngần ấy trong vũ trụ hoàn toàn do tần số [dao động] khác nhau. Họ nêu thí dụ: Tần số dao động chậm nhất biến thành đá, biến thành các kim loại nặng, đó là tần số dao động chậm. Đối với cái được họ gọi là “chậm” ấy, chúng ta không có cách nào nhận biết, vì cái được họ gọi là “chậm” ấy vẫn nhanh hơn điện và ánh sáng, chúng ta phải biết “chậm” là như thế đó. Nhanh hơn một chút liền biến thành hoa, cỏ, cây cối, biến thành da thịt của động vật chúng ta, tương đối mau hơn một chút, chẳng giống như đá hoặc kim loại nặng. Nhanh hơn thì giống như cái gọi là “sóng điện” trong hiện thời, tức là sóng vô tuyến điện, sóng ánh sáng càng nhanh hơn. Đều là tần số dao động khác nhau mà tạo thành các hiện tượng [khác nhau]. Các hiện tượng ấy toàn là huyễn tướng, có cùng một ý nghĩa như kinh Phật đã nói: “Phàm những gì có tướng đều là hư vọng. Hết thảy pháp hữu vi, như mộng, huyễn, bọt, bóng”. Các khoa học gia hiện thời đã hiểu phần nào ý nghĩa kinh văn kinh Kim Cang, thật sự liễu giải ý nghĩa lời Phật dạy, liễu giải chân tướng sự thật, toàn là do ý niệm biến hiện.

Vì thế, đối với những câu nói ấy trong kinh Phật, chúng ta vĩnh viễn ghi nhớ, thời thời khắc khắc ghi nhớ: “Hết thảy các pháp sanh từ tâm tưởng”, “tâm tưởng” là ý niệm. Ý niệm của chúng ta là thiện, hết thảy cảnh giới chẳng có thứ gì bất thiện, đều là thiện. Ý niệm của chúng ta bất thiện, chẳng có thứ gì là thiện. Chúng ta phải nghĩ, đầu tiên là nghĩ thân mình đúng như đức Phật đã nói: “Tướng do tâm sanh”, tướng của chúng ta giống như Bồ Tát, Kim Cang bất hoại thân. Vĩnh viễn chẳng có phiền não, chẳng có vọng niệm là tướng Bồ Tát. Chỉ cần dứt diệt niệm ấy là được rồi, vọng niệm và ý niệm bất thiện đều dứt hết, hoàn toàn giữ thiện niệm, thân tâm khỏe mạnh, trăm bệnh chẳng sanh. Có đồng học đã hạ tải (download) một bản tin từ Internet đưa cho tôi xem: Ở Ấn Độ, gần đây đã phát hiện một loại virus gây bệnh truyền nhiễm, đã truyền tới Úc. Nghe nói tại Hương Cảng đã có một trường hợp, tức một ca bệnh. Dự đoán căn bệnh truyền nhiễm ấy có thể lan truyền khắp thế giới, không có chất kháng sinh nào hữu hiệu để ngăn ngừa. Nói cách khác, không có thuốc trị. Mắc phải bệnh ấy, ước chừng ba, bốn giờ sẽ chết, nhanh như thế đó, rất đáng sợ! Năm ngoái, tổ chức Y Tế Thế Giới đã loan tin này, chúng tôi đã thấy bài báo ấy. Nhưng cũng có tin tức cho biết có thể là chúng ta sẽ không bị lây nhiễm, người như thế nào? Người tâm thái tốt đẹp, người niệm Phật, ăn chay, người tâm địa thiện lương sẽ không bị lây nhiễm. Chúng ta có thể tin tưởng hay không? Có thể! Kinh Phật có nói đạo lý sau đây: “Tà chẳng thắng chánh”. Loại virus đó là tà, là tà ác, tâm quý vị chánh, nó sẽ chẳng thể xâm phạm quý vị. Hiện thời, y học nói tới “khả năng miễn dịch” thì khả năng miễn dịch là gì? Tâm địa thanh tịnh, thiện lương, ăn chay, không sát sanh, không kết oán cừu với các chúng sanh. Loại virus ấy đến báo cừu! Hiện thời, niệm Phật thì phải thật sự niệm Phật, thật sự học Phật thì mới được. Nếu giả dối sẽ không xong. Khi giả dối, quý vị vẫn có thể bị virus lây nhiễm. Nếu quý vị thật sự là người học Phật, tâm địa thiện lương, giống như người niệm Phật chúng ta niệm niệm đều là A Di Đà Phật, Ngoài A Di Đà Phật ra, chẳng có ý niệm thứ hai, virus sẽ chẳng thể quấy nhiễu người như vậy được!

Vì thế, khoa học đã chứng minh, Phật, Bồ Tát đã chứng minh, điều trọng yếu là chúng ta cũng phải học theo các vị đại sĩ “đức tuân Phổ Hiền”. Từ quả hướng đến nhân chúng ta chưa làm được, chúng ta vẫn chưa chứng quả, nhưng chúng ta phải nghiêm túc nỗ lực học tập “đức tuân Phổ Hiền”. Học tập Phổ Hiền Bồ Tát thì điều đầu tiên là “lễ kính chư Phật”, đối đãi hết thảy người, hết thảy sự, hết thảy vật phải có tâm cung kính, đó là chánh xác. Vì sao? Pháp Tánh của vạn sự vạn vật là chân Phật, nơi hữu tình gọi là Phật Tánh, nơi vô tình như thực vật và khoáng vật thì gọi là Pháp Tánh. Pháp Tánh và Phật Tánh là một tánh, chẳng có chút sai biệt nào. Chúng ta lễ kính là đối với Pháp Tánh. Ngay trong pháp thế gian cũng nhấn mạnh [lễ kính]. Quý vị thấy Lễ Ký, mở ra xem, câu đầu tiên là “Khúc Lễ viết, vô bất kính” (Khúc Lễ nói: “Không gì chẳng kính”), không có thứ gì chẳng phải là lễ kính. Bất luận đối với người, đối với sự, đối với vật, tâm cung kính quan trọng hơn bất cứ gì khác! Trong Đệ Tử Quy, câu đầu tiên là “phụ mẫu hô, ứng vật hoãn” (cha mẹ gọi, liền thưa ngay, đừng trì hoãn). Có rất nhiều đồng tu nói thẳng với tôi: Cha mẹ đều mất cả rồi, cha mẹ cũng chẳng gọi họ, vậy là có thể không cần phải đáp lời. Tôi nói quý vị đã hiểu ý nghĩa này một cách cứng ngắc mất rồi, cha mẹ [nói trong câu ấy] là một thí dụ, tức là người thân thiết nhất của ta, họ gọi quý vị, lẽ nào quý vị chẳng đáp ứng? Mở rộng ra, bất luận ai gọi quý vị, quý vị đều phải trả lời, đó là gì? Lễ phép, là “lễ kính chư Phật” của Phổ Hiền Bồ Tát. Khi có ai đó gọi, dẫu nghe mà giả vờ chẳng nghe thấy, chẳng quan tâm đến, đó là thiếu lễ phép, sai mất rồi! Học sống động, vận dụng sống động, chớ nên học chết cứng. Không chỉ là đối với cha mẹ, mà anh em của quý vị gọi cũng chớ nên không đáp ứng, bằng hữu càng lại chẳng nên không đáp ứng, há có đạo lý ấy? Quý vị học ở chỗ nào? Sống động, hoạt bát, học sống động, vận dụng sống động. Đệ Tử Quy chỉ nêu lên tổng cộng một trăm mười ba chuyện làm gương. Kinh Thập Thiện Nghiệp Đạo chỉ nói mười điều, quý vị thấy người ta biết vận dụng, người Tiểu Thừa biết dùng, biến mười điều thành ba ngàn điều. Đại Thừa Bồ Tát càng linh hoạt hơn, biến mười điều thành tám vạn bốn ngàn điều, há có khô khan dường ấy! Giáo huấn của thầy là nêu ra cương lãnh, nêu lên những hướng dẫn tổng quát, để vận dụng trong cuộc sống, chính mình phải có trí huệ mở rộng, triển khai nó, triển khai thành vô lượng vô biên. Đều do chính mình sau khi học xong phải thật sự lý giải, dung hội, quán thông, có thể ứng dụng trong cuộc sống hằng ngày, ứng dụng trong công việc, ứng dụng trong xử sự, đãi người, tiếp vật, vận dụng toàn bộ.

Do vậy, phải học sự lễ kính của Phổ Hiền Bồ Tát, đối đãi với bất cứ ai đều cung kính, không dám giải đãi, khinh mạn, [mà phải đối đãi] giống như thấy Phật. Thậm chí trông thấy các tiểu động vật đều phải cung kính, đối với muỗi, trùng, kiến, chúng ta đều chắp tay, gọi chúng nó là Bồ Tát, “Bồ Tát kiến, Bồ Tát muỗi”, đối xử hòa thuận với chúng, đối đãi bình đẳng, quyết định chớ nên giết hại chúng. Chúng cũng là Phật, vốn là Phật, biến thành hình dạng ấy là do lúc làm người đã tạo nghiệp quá nặng, nên mới biến thành hình dạng ấy. Chúng ta đã biết, lẽ nào chẳng tôn trọng chúng nó? Chúng nó có linh tánh, chúng ta tôn trọng chúng, chúng sẽ tôn trọng chúng ta. Chúng ta chẳng tổn hại chúng, chúng cũng chẳng tổn hại chúng ta, đối đãi hòa thuận, hỗ trợ hợp tác. “Xưng tán Như Lai”, quý vị thấy không dùng “chư Phật”, mà dùng “Như Lai”. “Lễ kính” dùng chữ “chư Phật”, “xưng tán” dùng chữ “Như Lai”, đó là vì trong xưng tán có sai biệt, tức là: Xưng tán tương ứng với Tánh Đức. Chẳng tương ứng với Tánh Đức bèn chẳng xưng tán; do lấy Tánh Đức làm tiêu chuẩn. Lễ kính thì bình đẳng, lễ kính đối với thiện nhân, đối với ác nhân cũng lễ kính, chẳng có phân biệt, nhưng xưng tán thiện nhân, chẳng xưng tán ác nhân, mà cũng chẳng hủy báng kẻ ấy, phải bao dung, chớ nên phê bình, chớ nên hủy báng. Nhất định phải liễu giải vì sao kẻ ấy tạo những nghiệp bất thiện ấy? Do kẻ ấy nghiệp chướng rất nặng, tập khí rất sâu, chẳng gặp thiện hữu đến dạy họ. Phải có tâm đồng tình, chớ nên có tâm chỉ trích, như vậy là tốt. “Quảng tu cúng dường”, cúng dường là bình đẳng, cúng dường thiện nhân, đối với ác nhân cũng cúng dường. Chớ nên nói thấy kẻ ác không có cơm ăn, chúng ta có cơm, nhưng chẳng cho kẻ ấy ăn! Thấy họ rét mướt, chúng ta có quần áo, nhưng chẳng cho hắn mặc, chẳng thể được! Vì thế, cúng dường là bình đẳng, lễ kính là bình đẳng, chỉ có xưng tán là sai biệt. Những điều này đều phải học, học rồi phải hữu dụng thì mới được! Do lẽ đó, các vị Bồ Tát dự hội đều đã sớm thành Phật, lúc Thích Ca Mâu Ni Phật giảng kinh Vô Lượng Thọ ở đây, các Ngài đến làm thính chúng, làm ảnh hưởng chúng, có ý nghĩa như vậy đó. Do vậy, [các vị Bồ Tát ấy] là từ quả hướng tới nhân. Tam Ma Địa học tới đây, đoạn tiếp theo sẽ học về Đà-la-ni. Hôm nay đã hết thời gian rồi, chúng ta học tới chỗ này.

Tập 122

Chư vị pháp sư, chư vị đồng học, xin mời ngồi xuống. Xin xem Đại Thừa Vô Lượng Thọ Kinh Giải, trang một trăm bốn mươi hai, dòng thứ ba.

“Hựu Đà-la-ni, Phạn ngữ, thử phiên vi Trì, Tổng Trì, Năng Trì, Năng Giá” (Lại nữa, Đà-la-ni (Dhāraṇī) là tiếng Phạn dịch là Trì, Tổng Trì, Năng Trì, Năng Giá), có nhiều ý nghĩa như vậy. Từ chỗ này trở đi là giải thích câu kinh văn thứ hai, tức câu “cập đắc nhất thiết đà-la-ni môn” (và đắc hết thảy các môn đà-la-ni), giải thích câu kinh văn này. Câu trước là “đắc vô sanh vô diệt chư Tam Ma Địa”, chúng ta đã học xong. Tam Ma Địa hết sức trọng yếu, chúng ta thường gọi nó là Tam-muội, cũng gọi là Định. Khiến cho tâm trụ một chỗ thì gọi là Tam-muội. Không chỉ đắc Tam Ma Địa, mà các Ngài đồng thời còn đắc đà-la-ni. Những danh từ này đều là tiếng Phạn, “đắc nhất thiết đà-la-ni môn”. Trì là bảo trì (gìn giữ). Đối với chữ Tổng Trì, thông thường để giải thích chữ đà-la-ni, quá nửa chúng ta dùng cách nói theo ý nghĩa Tổng Trì này. Tổng Trì (總持) có nghĩa là gì? Bao gồm hết thảy pháp, nắm giữ hết thảy nghĩa. Ý nghĩa này hết sức hay, mà cũng là nói: Đã nắm vững tổng cương lãnh, tổng nguyên tắc của hết thảy các pháp thì gọi là “đắc đà-la-ni”. Chữ Đà-la-ni trong tiếng Phạn có ý nghĩa là “năng trì” (có thể gìn giữ). “Năng giá” (có thể ngăn che), tức là ngưng dứt, nay chúng ta nói là “khống chế”, có ý nghĩa ấy.

Tiếp đó, [sách Chú Giải] dẫn kinh luận, đó là những lời giải thích của Phật và các vị tổ sư đại đức. “Trí Độ Luận viết: Đà-la-ni giả, Tần ngôn Năng Trì, hoặc Năng Giá” (Trí Độ Luận giảng: “Đà-la-ni, tiếng Hán là Năng Trì hoặc Năng Giá”). Trí Độ Luận được dịch vào thời Diêu Tần, nên nói là “Tần ngôn”, “Tần ngôn” nghĩa là tiếng Hán. Dịch sang nghĩa tiếng Hán, [Đà-la-ni] là Năng Trì, hoặc Năng Giá. Năng Trì là gì? Tiếp đó có giải thích: “Năng trì giả, tập chủng chủng thiện pháp, năng trì linh bất tán, bất thất. Thí như hoàn khí thịnh thủy, thủy bất lậu tán” (Năng Trì là nhóm họp các pháp lành, có thể giữ cho chúng chẳng tản mát, chẳng mất mát. Ví như đồ đựng hoàn thiện có thể chứa nước, nước chẳng bị rỉ mất). Tiếp đó là tỷ dụ, “khí” (器) là dụng cụ, giống như chén trà [chẳng hạn]. Chén trà hoàn hảo, chẳng bị hư vỡ, có thể đựng nước, nước chẳng bị chảy mất. Đà-la-ni cũng có ý nghĩa ấy, nó có thể gom góp, nắm giữ các thứ thiện pháp. Những thiện pháp ấy sau khi đạt được sẽ chẳng bị mất đi. Những thứ nào? Trong Phật pháp, chẳng hạn như Thập Thiện Nghiệp Đạo. Sau khi đạt được Thập Thiện Nghiệp Đạo, sẽ chẳng mất đi, quý vị có thể trong một thời gian dài thậm chí đời đời kiếp kiếp đều có thể gìn giữ. Vì vậy, Đà-la-ni có ý nghĩa Trì.

Tiếp đó, nói: “Năng Giá giả”, Giá (遮) là gì? Giá là đối với pháp bất thiện. “Ác bất thiện căn tâm sanh, năng giá linh bất sanh” (đối với những tâm ác, bất thiện căn sanh khởi, có thể ngăn che, khiến cho chúng chẳng sanh). Vì quý vị có thiện pháp, pháp bất thiện sẽ chẳng thể sanh. Thí dụ như trong Thập Thiện, quý vị biết chẳng sát sanh là tốt đẹp, [vì] chẳng kết oán cừu với hết thảy chúng sanh. Không ăn trộm là tốt. Chẳng sát sanh là không nợ mạng kẻ khác, chẳng trộm cắp là không nợ tài vật của người ta. Những điều ấy tốt lắm, cho nên chúng có thể ngăn che hết thảy các điều bất thiện. Thật sự có thể nắm giữ Thập Thiện Nghiệp Đạo, sẽ chẳng có ý niệm hại người, mà cũng chẳng có ý niệm chiếm tiện nghi của kẻ khác. Vì ý niệm chiếm tiện nghi của kẻ khác, tuy không trộm cắp, nhưng kẻ ấy có tâm trộm cắp, ý niệm ấy chẳng tốt, vẫn muốn chiếm một chút tiện nghi, đó là tâm trộm cắp chưa dứt! Hễ có ý niệm ấy, rất có thể sẽ có hành vi bất thiện. Chúng ta phải hiểu: Đối với người trong thế gian này, cổ nhân có nói: “Suốt đời đều là mạng, chẳng nửa điểm do người”. Mạng do đâu mà có? Chẳng phải do ông trời ban cho quý vị! Có rất nhiều người hiểu lầm vận mạng do Thượng Đế ban cho chúng ta. Vì sao có người thăng quan phát tài, có người bần cùng hạ tiện? Chẳng phải là ông trời rất thiếu công bằng ư? Há có loại ông trời như vậy! Vì thế, phải hiểu: Chẳng dính líu gì đến trời, đất, quỷ thần, Phật, Bồ Tát, vận mạng của mỗi cá nhân chúng ta do chính mình chịu trách nhiệm. Có vận mạng hay không? Có! Vận mạng do đâu mà có? [Chủng tử] của những điều thiện và bất thiện do quý vị đã tạo trong đời đời kiếp kiếp quá khứ, chúng ở trong A Lại Da Thức, được gọi là vận mạng của quý vị. Trong quá khứ, quý vị làm việc thiện, đời này phú quý, hưởng thụ, hưởng lạc. Trong đời quá khứ tạo nghiệp bất thiện, quý vị sẽ sống cuộc đời nghèo khổ. Đạo lý là như thế đó. Do vậy, sau khi đã hiểu, chúng ta chẳng oán trời, hờn người; sau khi đã hiểu rõ, bèn an phận giữ mình, xã hội liền hòa hài, an định. Chúng ta muốn phú quý, muốn phát tài, có được hay không? Được chứ! “Trong cửa nhà Phật, có cầu ắt ứng”, quý vị cầu trong cửa nhà Phật, đức Phật giúp đỡ quý vị như thế nào? Đức Phật giảng đạo lý và phương pháp phát tài cho quý vị nghe, quý vị đã hiểu rõ, nương theo đạo lý và phương pháp ấy để tu học, sẽ có tiền của đưa đến, chẳng giả tí nào. Cổ thánh tiên hiền bảo là “sanh tài hữu đại đạo” (có đạo lý to lớn để sanh sôi tiền của).

Thuở chúng tôi còn trẻ, thầy rất cao minh, thầy xem tướng của tôi, nghe giọng tôi nói, nhìn tư thái hành động của tôi, liền biết sự phú quý, cùng quẫn hay hanh thông suốt một đời, thầy nhìn ra được! Thấy đứa học trò này mạng vận chẳng ra gì, suốt đời vất vả, nghèo hèn, có lúc thầy còn giúp đỡ trò, vì sao? Nó còn có thiện căn, nói cách khác, còn có cách cứu vớt, giúp đỡ nó! Thầy dạy chúng tôi đọc Liễu Phàm Tứ Huấn, bộ sách ấy hay lắm, đọc xong mới hiểu điều gì? Nguyên lai mạng do chính mình tạo, chính mình có thể sửa đổi số mạng. Sửa như thế nào? Đoạn ác tu thiện, tích lũy công đức, có thể sửa đổi vận mạng. Tiên sinh Viên Liễu Phàm được Khổng tiên sinh đoán mạng. Khổng tiên sinh là đạo gia, là thầy tướng số, là cao thủ xem tướng và xem Phong Thủy, thật sự là cao thủ. Khổng tiên sinh tính lưu niên bát tự[1] cho ông Viên, tiên đoán vận mạng cả một đời. Tiên sinh Liễu Phàm mỗi năm so sánh [vận mạng trong năm ấy] với lời đoán Bát Tự, chẳng sai lệch tí nào. Ông Viên là một người đọc sách, hàng năm đi thi, đậu hạng thứ mấy, mạng đã được tính sẵn. Thời quá khứ, sau khi đỗ Tú Tài, quốc gia liền ban cho quý vị một phần tiền lương, nhằm khuyến khích quý vị học hành. Quý vị chẳng cần phải đi làm, quốc gia nuôi quý vị, hàng năm cấp cho bao nhiêu thạch gạo, quý vị đủ sống, mà cũng có thể nuôi người nhà. Tuy chẳng rất giàu có, nhưng có thể sống được. Quốc gia bồi dưỡng nhân tài, thi đậu Tú Tài được hưởng bổng lộc của quốc gia. Mỗi năm ông Viên được quốc gia cấp gạo, [ông Khổng] đều tính sẵn là bao nhiêu thạch, bao nhiêu đấu, chẳng sai tí nào! Suốt hai mươi năm như vậy, chẳng năm nào sai! Ông Viên bèn nguội lạnh cõi lòng, chẳng còn dấy vọng tưởng nữa. Vì sao? Vọng tưởng vô dụng, đúng là trong mạng đã định sẵn rồi!

Có một lần, ông ta đến thăm một người xuất gia là thiền sư Vân Cốc, vị này cũng là một cao tăng, Sư học Thiền. Tiên sinh Liễu Phàm cùng ngồi với Sư trong Thiền đường suốt ba ngày ba đêm, chẳng dấy lên một vọng niệm. Thiền sư Vân Cốc thấy người này đúng là rất khó có, kẻ bình phàm chẳng có khả năng ấy, vì sao mà suốt ba ngày ba đêm chẳng dấy một vọng niệm? Do vậy, Sư liền hỏi ông ta: “Ông công phu khá lắm, ba ngày ba đêm chẳng khởi một vọng niệm, chuyện này kẻ bình phàm chẳng thể làm được!” Hỏi ông ta tu như thế nào? Tiên sinh Liễu Phàm rất thật thà, thưa cùng Sư: “Mạng của con đã được người ta tính sẵn rồi. Suốt hai mươi năm, nghiễm nhiên chẳng sai chạy tí nào, nên con ý niệm gì cũng chẳng có”. Sau khi ông Phàm thưa lời ấy, thiền sư Vân Cốc bèn ha hả cười to: “Tôi ngỡ ông là thánh nhân, nguyên lai ông vẫn là phàm phu”. Ông Viên hỏi: “Vì sao thầy bảo con là phàm phu?” Sư bèn giải thích: “Phàm phu lẽ đâu chẳng có vọng niệm?” Sư giảng đạo lý vận mạng: “Mạng do chính ông tạo, đương nhiên bản thân ông có thể sửa. Vận mạng trong hai mươi năm của ông đã được người ta đoán sẵn, chẳng đoán trật tí nào, ông chẳng phải là phàm phu thì ai là phàm phu?” Ngay đó, Sư nhắc nhở ông Viên: “Vận mạng có thể sửa”. Cách sửa như thế nào? Dạy ông ta đoạn ác, tu thiện, tích lũy công đức, dạy cho ông Viên [thực hành] Công Quá Cách. Nội dung của Công Quá Cách là gì? Là Thái Thượng Cảm Ứng Thiên. Chiếu theo những điều đã nói trong Thái Thượng Cảm Ứng Thiên, thiện nhân thiện quả nhất định phải hành; ác nhân ác báo quyết định phải tránh, dùng điều này làm tiêu chuẩn để đoạn ác tu thiện.

Ông Viên thật sự phát tâm. Vừa phát tâm bèn sửa lỗi, thật sự hành, phát tâm làm ba ngàn việc thiện. Tâm vừa phát, đến năm thứ hai, đi thi thứ tự đỗ đạt đã khác. Trong mạng, nhất định là đậu hạng ba, nhưng ông ta đỗ đầu, nên tin tưởng, nghe theo giáo huấn của thiền sư Vân Cốc. Do trong mạng chẳng có công danh, ông ta đạt được công danh, nay chúng ta gọi công danh là “học vị”. Học vị Thạc Sĩ, học vị Tiến Sĩ, ông ta không có, trong mạng chỉ có Tú Tài, kết quả là về sau ông ta đỗ Cử Nhân, đậu Tiến Sĩ, nhưng trong mạng không có. Trong mạng chẳng có con cái, ông ta phát thiện nguyện để cầu con, quả nhiên sanh được một con, trong mạng chẳng có! Không có mà đạt được, đó là thật sự cầu được, có cầu ắt ứng. Thọ mạng chỉ có năm mươi ba tuổi, ông ta cũng chẳng cầu trường thọ, nhưng sống đến bảy mươi bốn tuổi mới qua đời, tăng thọ hai mươi mốt năm. Người Hoa nói là “thất”, [tăng thọ] ba thất thì ba thất là hai mươi mốt năm. Chẳng giả tí nào! Vì vậy, quý vị phải hiểu đạo lý, cầu giàu có được giàu có, cầu công danh được công danh, cầu con cái được con cái, cầu trường thọ được trường thọ, há có chuyện cầu chẳng được! Cầu không được là vì quý vị không hiểu đạo lý, không hiểu phương pháp, đó là chánh pháp. Vì thế, trong Phật pháp có rất nhiều thứ, nếu quý vị khéo học, thọ dụng cả đời chẳng hết. “Giá” là có thể ngăn che khiến cho các căn ác, bất thiện chẳng nẩy sanh. “Nhược dục tác ác tội, trì linh bất tác, thị danh Đà-la-ni” (nếu muốn làm tội ác bèn giữ cho chẳng làm được, nên gọi là Đà-la-ni). Đó là Năng Giá. Chẳng để cho quý vị nẩy sanh ý niệm bất thiện, chẳng để cho quý vị phạm tội ác, những điều ấy đều thuộc về pháp môn Tổng Trì.

Tiếp đó lại nói: “Hựu vân” (lại nói), [nghĩa là] vẫn là những điều được nói trong Trí Độ Luận: “Bồ Tát đắc thị nhất thiết tam thế vô ngại minh đẳng chư tam-muội, ư nhất nhất tam-muội trung, đắc vô lượng A-tăng-kỳ đà-la-ni, như thị đẳng hòa hợp, danh vi ngũ bách đà-la-ni môn. Thị vi Bồ Tát thiện pháp công đức tạng” (Bồ Tát đắc hết thảy các tam-muội: Tam thế vô ngại minh v.v… ấy thì với mỗi một tam-muội sẽ đắc vô lượng A-tăng-kỳ đà-la-ni. Các thứ ấy hòa hợp, [thành ra] danh xưng năm trăm đà-la-ni môn. Ðấy là thiện pháp công đức tạng của Bồ Tát). Trước hết, chúng tôi giải thích đại lược đoạn văn này một chút. Trong câu “Bồ Tát đắc”, chữ Thị là “như thị” (như thế), “nhất thiết vô ngại minh đẳng chư tam-muội”, chẳng phải là phàm nhân, chúng ta xem câu này liền biết các Ngài là Pháp Thân Bồ Tát. Bồ Tát trong mười pháp giới, thậm chí Phật [trong mười pháp giới] đều chưa đạt đến cảnh giới này. Trong giáo pháp Đại Thừa, cảnh giới này thường nói là “minh tâm kiến tánh, kiến tánh thành Phật” thì mới có thể đắc tam-muội như vậy. Nó khởi tác dụng, “ư nhất nhất tam-muội trung” (trong mỗi tam-muội), đây là từ Định khai Huệ, tam-muội là Định, Định khởi tác dụng khai trí huệ. Trong trí huệ là pháp môn Tổng Trì, là Đà-la-ni, vì Huệ chẳng bị mất đi, “đắc vô lượng A-tăng-kỳ đà-la-ni”. Vô lượng tam-muội khởi tác dụng là vô lượng đà-la-ni. A-tăng-kỳ (Asańkhya) cũng có nghĩa là “vô lượng”. “Như thị đẳng hòa hợp” (hòa hợp như thế), sự “hòa hợp” ấy chính là Định và Huệ, được gọi là “Định Huệ đẳng trì” (giữ cho Định và Huệ bình đẳng), Định có thể trì Huệ, Huệ cũng có thể giúp Định, khiến cho Định chẳng bị mất đi. Pháp Thân Bồ Tát đạt được tam-muội sẽ vĩnh viễn chẳng bị mất đi. Trong đoạn trước, chúng ta đã thấy nói là “bất sanh, bất diệt Tam Ma Địa”.

Định trong mười pháp giới đều có xuất, nhập. Từ kinh Địa Tạng, chúng ta thấy bậc A La Hán, A La Hán là pháp giới Thanh Văn trong mười pháp giới. Mẹ của cô Bà La Môn qua đời, ở đây đã ban cho chúng ta một khải thị rất lớn: Cô Bà La Môn tin theo Bà La Môn giáo, là một người có niềm tin tôn giáo, nhưng cô cũng học Phật. Học Phật có mâu thuẫn với tôn giáo của cô ta hay không? Chẳng mâu thuẫn. Vì sao? Phật giáo chẳng phải là tôn giáo, Phật giáo là giáo dục, bất luận quý vị tín ngưỡng tôn giáo nào, quý vị đến trường học để học hành đều chẳng có trở ngại gì! Quý vị thấy các sinh viên đại học hiện thời, tín ngưỡng tôn giáo khác nhau, cùng học một lớp. Phật giáo là sư đạo, chẳng phải là tôn giáo, nên cô Bà La Môn cũng là học trò của Thích Ca Mâu Ni Phật, tiếp nhận sự giáo dục của đức Phật. Đức Phật trọn chẳng dạy cô ta phải từ bỏ tôn giáo của chính mình thì mới có thể học Phật, đức Phật chẳng có ý nghĩ này. Vì thế, trong Phật môn có nhiều người tín ngưỡng tôn giáo khác nhau, theo Thích Ca Mâu Ni Phật học Định Huệ. Cô ta gặp một vị A La Hán, thỉnh giáo A La Hán, mẹ cô ta lúc sống tạo rất nhiều nghiệp bất thiện, cô ta nghĩ: “Chỉ sợ sau khi [mẹ cô ta] đã chết, bị đọa trong ác đạo”, thỉnh A La Hán giúp đỡ, giúp cô tìm kiếm. A La Hán nhập Định, trong Định có thể đột phá các chiều không gian, có thể thấy mẹ cô ta ở chỗ nào. Sau khi Ngài xuất Định, cho biết: Mẹ cô ta sanh vào chỗ bất thiện. Ngài nhập Định bèn có thể thấy, chẳng nhập Định bèn không thấy. Sau khi nhập Định đã thấy, mới có thể kể chân tướng sự thật với cô Bà La Môn. Lại còn dạy cô ta giúp mẹ như thế nào, bà ta đang chịu khổ trong địa ngục, khuyên cô hãy niệm Phật. Thuở ấy, vị thành Phật trong thế gian là Giác Hoa Định Như Lai, vận dụng Niệm Phật tam-muội. Cô ta là hiếu nữ, vì muốn cứu mẹ, bèn toàn tâm toàn lực cầu Phật, Bồ Tát giúp đỡ. Quý vị thấy cô ta ở trong Định suốt một ngày một đêm, nhập Định, từ trong Định cũng thấy địa ngục. Định ấy là Niệm Phật tam-muội, giúp cô ta trông thấy cảnh giới địa ngục. Quỷ Vương đến đón tiếp, gọi cô ta là Bồ Tát, hỏi cô có chuyện gì mà đến nơi đây? Cô bảo cô đi tìm mẹ. Mẹ cô tên là gì? Duyệt Đế Lợi. Quỷ Vương liền cho biết, ông ta nói bà Duyệt Đế Lợi nhờ hiếu nữ tu tập, tích lũy công đức, nên đã sanh lên trời Đao Lợi từ ba ngày trước, chẳng ở chỗ này.

Chúng ta đọc đến đoạn kinh văn này, liền liễu giải, liền hiểu rõ, cô ta dùng pháp gì để siêu độ? Dùng công đức niệm Phật của chính mình, cô niệm Phật công phu đạt tới tam-muội. Nói theo pháp môn Niệm Phật, tam-muội ấy tối thiểu là Sự nhất tâm bất loạn. Lý nhất tâm bất loạn rất khó, cô ta là Sự nhất tâm, nên có thể đến thăm viếng địa ngục. Vì sao trong một ngày một đêm cô ta có thể đắc nhất tâm bất loạn? Vì sao? Vì cứu mẹ. Nếu cô ta không liều mạng, không dụng công, mẹ cô chẳng thoát khỏi địa ngục. Cô ta niệm Phật đạt được nhất tâm bất loạn là do mẹ cô giúp đỡ. Nếu mẹ cô chẳng đọa địa ngục, cô ta sẽ không thể tu hành nghiêm túc như vậy. Vì thế, mẹ cô ta có công đức, có lợi ích. Luận định từng điểm cá biệt, quý vị mới hiểu rõ vì sao mẹ cô ta có thể sanh lên trời? Do mẹ cô ta tạo duyên, nên cô ta mới niệm Phật tới mức nhất tâm bất loạn, họ làm nhân duyên cho nhau, thành tựu của con gái giúp cho mẹ sanh lên trời, làm nhân duyên lẫn nhau, có đạo lý như thế trong đó, phải hiểu rõ ràng, chẳng mê tín tí nào! Trong câu chuyện của cô Quang Mục thì [Quang Mục] còn kém công phu của cô Bà La Môn ấy một bậc, vì Quang Mục là cảnh giới trong mộng, còn người ta (cô Bà La Môn) là trong Định, Định cao hơn cảnh giới trong mộng rất nhiều. Vì vậy, trong mộng, nhờ vào mộng [để thấy cảnh giới] thì như chúng ta thường nói “công phu thành phiến” đã có thể làm được, nhưng nếu tự mình đến thăm địa ngục, nếu chẳng phải là Sự nhất tâm, chắc chắn chẳng làm được. Sự nhất tâm là cảnh giới của A La Hán. Vì thế, chúng ta phải hiểu Lý, phải biết tu học như thế nào!

Hiện thời chúng ta cũng gặp phải khó khăn, khó khăn là tai nạn quá nhiều. Tôi không tiếp xúc các phương tiện thông tin, ngay cả báo chí cũng chẳng xem, đã đoạn tuyệt mấy chục năm. Quý vị hằng ngày xem TV, đọc báo, nên quý vị thông hiểu tin tức rõ hơn chúng tôi nhiều. Một số đồng học ở đây, nghe các tin tức từ các phương tiện truyền thông, đến nói với tôi: Chỗ nào đó lại có tai nạn, nơi đó lại có tai nạn! Tôi nghe xong, hiểu rõ, tôi biết tai nạn phát sanh ra sao, tôi cũng biết hóa giải tai nạn như thế nào, nhưng con người phải tin tưởng thì mới được. Quý vị thật sự tin tưởng Phật, thật sự có phương pháp giải quyết, nhưng quý vị không tin, chẳng có cách nào cả! Lúc tôi hai mươi mấy tuổi cũng chẳng tin tưởng, gặp tiên sinh Phương Đông Mỹ dẫn dắt tôi vào Phật môn, nhập Phật môn để làm gì? Học triết học. Thuở ấy, đối với chuyện cảm ứng như trong Phật giáo đã nói, tôi không tin. Lúc đó, tôi học Phật, cho rằng trong Phật giáo có một phần là triết học cao cấp, phần khác là mê tín, chúng ta phải gạt bỏ phần mê tín ấy, phải nghiêm túc học kỹ lưỡng phần triết học. Tôi chia nó thành hai phần. Sau khi đã học mười mấy năm, cảm thấy [cách nghĩ trước kia của chính mình] chẳng đúng. Đối với phần trước kia chúng tôi cảm thấy là mê tín, phát hiện trong đó có đạo lý, đạo lý có thể còn cao sâu hơn triết học; do vậy, sau đó, chẳng có tâm phân biệt nữa. Không có tâm phân biệt thì là tâm thanh tịnh, tâm thanh tịnh mới có thể học những thứ ấy. Sự hiểu lầm này phổ biến nơi những kẻ trẻ tuổi. Kẻ trẻ tuổi noi theo khoa học, bài xích tôn giáo, tôi là kẻ đã trải qua [tình cảnh ấy], hiểu rất rõ. Phật pháp nói chuyện vãng sanh, lúc tôi hai mươi sáu tuổi, tôi [bắt đầu] học Phật, đại khái khi ngoài bốn mươi tuổi mới thật sự nhận biết, tin tưởng, quý vị mới biết chẳng dễ dàng, đúng như cổ nhân đã nói là “pháp khó tin”. Nếu không dùi mài chẳng bỏ nơi kinh giáo, học tập hằng ngày, chẳng dễ gì đột phá cửa ải này!

Tôi học Phật đến năm nay là năm mươi chín năm, sang năm là đúng một giáp tý (sáu mươi năm), giảng kinh, giáo học năm mươi hai năm. Bản thân tôi cũng chẳng có thọ mạng dài như vậy. Thầy có dạy tôi, nhưng tôi cũng chẳng cầu kéo dài tuổi thọ, thế mà thọ mạng thật sự kéo dài, thọ hơn ông Viên Liễu Phàm. Ông Viên Liễu Phàm mới tăng thọ hai mươi mốt năm, tôi tăng thọ hơn bốn mươi năm. Thọ mạng của tôi [theo thầy tướng số nói] là bốn mươi lăm tuổi, rất khó có! Tăng tuổi thọ rất có ích cho tôi, tôi có thời gian dài như vậy, dần dần hiểu rõ ràng, minh bạch những thứ trong Phật pháp. Nếu không có thời gian dài như vậy, sẽ chẳng thể nào [hiểu được]. Do đó, thọ mạng dài cũng có lợi. Thật sự hiểu rõ, minh bạch thì vãng sanh thế giới Cực Lạc mới nắm chắc. Niệm Phật mà chẳng nắm chắc vãng sanh là do chẳng hiểu rõ, chẳng minh bạch. Muốn hiểu rõ ràng minh bạch chuyện này, kinh giáo vô cùng quan trọng! Đối với kinh giáo, lại càng phải coi trọng “thâm nhập một môn, huân tu lâu dài”, vì sao? Nhất định là Tam Học Giới, Định, Huệ mới có thể thành tựu. Giữ quy củ là trì giới, thâm nhập một môn là giữ quy củ, huân tu lâu dài sẽ đắc tam-muội, khai trí huệ. Do vậy, thời gian [tu tập một môn] ngắn ngủi sẽ rất khó, [muốn thành tựu] phải mất một thời gian dài, lại còn phải chuyên tâm.

Bí quyết trong Phật pháp là buông xuống, đầu tiên là buông xuống tự ngã. Người thế gian hoàn toàn hiểu lầm Ngã, thân này chẳng phải là ta, mà cứ coi nó là ta, cả một đời này vì ai? Vì ta! Vì ta mà tạo tác vô lượng vô biên tội nghiệp, đời đời kiếp kiếp trôi giạt luân hồi, thật đáng thương! Sau khi học Phật, bèn biết có Chân Ngã, [thân này] là Giả Ngã. Phải vứt bỏ Giả Ngã, tìm được Chân Ngã thì sẽ thành Phật. Chân Ngã là thân như thế nào? Pháp Thân! Buông bỏ Giả Ngã thì mới có thể chứng đắc Chân Ngã, tìm lại Chân Ngã. Chân Ngã bất sanh, bất diệt, Chân Ngã tương ứng với tự tánh, trọn đủ viên mãn trí huệ và đức tướng như đức Phật đã dạy trong kinh Hoa Nghiêm và trong các kinh Đại Thừa. “Định Huệ đẳng trì” cũng là “như thị đẳng hòa hợp, Định Huệ hòa hợp” đang nói ở đây. “Danh vi ngũ bách Đà-la-ni môn” (gọi là năm trăm môn đà-la-ni), “năm trăm” cũng là biểu thị pháp, chẳng phải là một con số cố định, [hàm nghĩa] vô lượng môn Đà-la-ni. Đó là công đức thiện pháp tạng của Bồ Tát, chữ Tạng (藏) hàm nghĩa “chẳng mất”. Thiện pháp chẳng bị mất đi, công đức chẳng bị mất đi. Đà-la-ni là công đức thiện pháp tạng của Bồ Tát.

Câu kế tiếp là lời chú giải của Hoàng lão cư sĩ: “Cái tam-muội Định dã. Định lực phát huệ sở đắc, thuyết vi Đà-la-ni” (Bởi lẽ, tam-muội là Định. Cái đạt được do trí huệ khai phát bởi định lực thì gọi là Đà-la-ni). Ý nói: Đạt được Tổng Trì do trí huệ khai phát bởi định lực thì gọi là Đà-la-ni. Bao gồm hết thảy các pháp, nắm giữ hết thảy các nghĩa, “nghĩa” là đạo lý, nghĩa lý, hết thảy pháp đạo lý quý vị đều hiểu rõ ràng toàn bộ. “Như Trí Độ Luận viết: Thị tam-muội tu hành, tập cửu hậu, năng thành Đà-la-ni” (Như Trí Độ Luận đã nói: “Tu hành tam-muội ấy, sau khi tu tập đã lâu, bèn có thể thành Đà-la-ni”). Tam-muội là Định, là Đẳng Trì, tức là bình đẳng gìn giữ một thời gian dài thì sẽ có thể đắc Định. Hôm nay tôi còn được một đồng tu cho biết: Ở Tứ Xuyên, có một vị cư sĩ học Phật, năm nay đã ngoài bảy mươi tuổi, công phu tu hành rất khá, cũng là “thâm nhập một môn, huân tu lâu dài”. Hôm nay, tôi nói với vị đồng học ấy: “Có thể mời người ấy đến Hương Cảng cho chúng tôi gặp gỡ hay không”. Trước kia, chúng tôi đã phát hiện cư sĩ Lưu Tố Vân, năm mươi lăm tuổi [bà ta mới bắt đầu] học Phật, một bộ kinh Vô Lượng Thọ, một câu Phật hiệu, suốt mười năm chẳng gián đoạn bèn thành tựu, thành tựu tam-muội, thành tựu Đà-la-ni. Vị đồng học này cũng giống như vậy, họ kể với chúng tôi: Người ấy cũng là một bộ kinh Vô Lượng Thọ, một câu A Di Đà Phật, cũng là mười mấy năm chẳng gián đoạn. Có người thứ hai nêu gương thật tốt cho người tu hành chúng ta. Chúng tôi giảng kinh mỗi ngày, khuyên kẻ khác mỗi ngày, nhưng chẳng có người nêu gương, rất khó tin tưởng! Chỉ cần đã đắc tam-muội, chuyện gì chúng ta cũng đều có thể lý giải. Nếu đúng là thâm nhập một môn, huân tu lâu dài, buông xuống vạn duyên, trong tâm chỉ có A Di Đà Phật, chỉ có kinh Vô Lượng Thọ, tu học như vậy, phải biết là ba hay bốn năm bèn đắc tam-muội. Người ấy có thể đạt được Tam Ma Địa như chúng tôi đã nói trong phần trước đã nói. Sau khi đắc tam-muội, lại chừng ba, bốn năm, khẳng định là khai trí huệ, ở đây gọi “khai trí huệ” là Đà-la-ni. Chúng ta nói thông thường thì Đà-la-ni nên giảng như thế nào? Một kinh thông, hết thảy các kinh đều thông. Đà-la-ni là hết thảy các kinh đều thông. Một pháp môn đã đắc, hết thảy các pháp môn thảy đều đắc, đó là Đà-la-ni. Khó ở chỗ nào? Khó ở chỗ con người chẳng có tâm thường hằng, vọng niệm quá nhiều, hôm nay muốn học cái này, ngày mai muốn học cái khác, học rất nhiều, rất tạp. Đó là gì? Đó là tập khí phiền não. Kinh giảng những gì, Phật, Bồ Tát mỗi ngày khuyên quý vị, quý vị vẫn không tin, vẫn cứ tin vào tập khí phiền não của chính mình, sai mất rồi! Nếu thật sự chịu nghe lời Phật, ai nấy đều thành Phật, thật đấy, chẳng giả tí nào, nói theo Tịnh Độ Tông thì “không một ai chẳng thành tựu”. Thời gian mười năm chẳng dài, trôi qua rất nhanh, quý vị có thể nắm giữ [một pháp môn, một bộ kinh] trong mười năm, quý vị sẽ thành tựu. Chúng ta thấy hai người ấy đều là dùng thời gian [lâu dài] để nắm chắc, chẳng lãng phí một ngày nào!

Vì thế, đối với chuyện tu hành, có người hỏi tôi, người ấy nói tôi thường nói đến ba căn bản, nhưng họ (cư sĩ Lưu Tố Vân và một vị lão cư sĩ ở Tứ Xuyên) chẳng học ba căn bản ấy, cớ sao thành tựu? Họ thật sự có thể buông hết thảy xuống, nhất tâm nhất ý nơi một bộ kinh, một câu danh hiệu, ba căn bản liền viên mãn. Họ có thể làm được, quý vị có thể làm được hay không? Quý vị chẳng bằng họ. Xét theo hình thức, ba căn bản ấy là giới luật, họ chẳng học, nhưng người ta có Định Cộng Giới. Tam-muội là Định Cộng Giới, [tức là] trong Định có Giới. Không có Giới, làm sao có thể có Định cho được? Trong đà-la-ni có trí huệ, trí huệ đã khai thì gọi là gì? Gọi là Đạo Cộng Giới. Người bình phàm sơ sót những điều này, chỉ điểm họ, họ liền hiểu rõ. Họ có, mà còn rất cao minh, chúng ta nên học theo điểm này. Chúng ta thấy những tấm gương tốt đẹp ấy, tín tâm của chính mình phải nên kiên định. Quý vị thấy Lưu cư sĩ năm mươi lăm tuổi mới bắt đầu học, sáu mươi sáu tuổi bèn thành công. Vị lão cư sĩ ở Tứ Xuyên, tôi còn chưa gặp mặt, tôi rất muốn gặp cụ, năm nay cụ đã ngoài bảy mươi tuổi, cũng là lúc tuổi già mới gặp gỡ, cụ đã thành công. Chúng ta là những kẻ còn chưa đến sáu mươi tuổi, hãy nên có tín tâm. Sáu mươi tuổi bắt đầu học tập, bảy mươi tuổi bèn thành công. Trước lúc bảy mươi tuổi, chẳng ai biết đến Ấn Quang đại sư, Ngài lặng lẽ, không ai biết đến, trụ trong lầu Tàng Kinh núi Phổ Đà, cũng là Tam Học Giới, Định, Huệ tăng thượng. Năm bảy mươi tuổi, Ngài bị người khác phát hiện, có những vị tại gia cư sĩ toàn là giáo sư đại học, đến thăm Phổ Đà Sơn, đến lễ Phật, gặp pháp sư Ấn Quang, hầu chuyện Ngài, những vị học giả ấy vô cùng kinh ngạc, gặp được vị thiện tri thức chân chánh, bèn viết bài tuyên dương Ngài trên các báo chí và tạp chí, Ấn Quang đại sư bèn nổi tiếng. Lão nhân gia hoằng pháp lợi sanh bằng văn tự, vì Ngài là người Thiểm Tây, nói giọng địa phương rất nặng, giảng kinh ở phía Nam mọi người nghe không hiểu, nên Ngài rất ít dùng ngôn ngữ để giảng kinh mà dùng văn tự. Bao nhiêu người nêu ra câu hỏi thỉnh giáo lão nhân gia, sau này, những thư trả lời của Ngài được tập hợp lại, trở thành bộ Ấn Quang Đại Sư Văn Sao, thuở ấy những lời Ngài phát biểu đăng trên báo chí và tạp chí, mọi người đều hiểu. Ngài viên tịch lúc tám mươi tuổi. Quý vị thấy thời gian Ngài hoằng pháp chỉ có mười năm, nhưng ảnh hưởng của mười năm hoằng pháp ấy, trong một trăm năm tại Trung Quốc, chẳng có ai có thể vượt qua Ngài, thù thắng khôn sánh! Cổ nhân Trung Quốc gọi điều này là “hậu tích, bạc phát” (tích lũy sâu dầy, phát lộ trong thời gian ngắn), Ngài đã tích lũy quá dầy. Trước khi học Phật, Ngài học Nho, lấy Nho làm cơ sở, dùng cơ sở Nho gia sâu dầy để nhập Phật môn, có công lực vài chục năm, nên khi phát, bèn đúng như cổ nhân đã nói: “Không kêu thì thôi, hễ kêu sẽ khiến cho mọi người kinh hãi”. Những vị ấy đã thị hiện nhằm nêu gương cho chúng ta, đều nhằm dạy chúng ta, phải dùng phương pháp gì và tâm thái gì để tu học thì quý vị mới có thể thành tựu.

Còn khó có hơn nữa, suốt đời tổ Ấn Quang coi trọng giáo dục nhân quả. Ngài đề cao ba bộ sách, yêu cầu thế hệ chúng ta và những kẻ học Phật trong mai sau, bất luận tại gia hay xuất gia đều phải đọc, phải nghiêm túc học tập để làm căn cơ. Ba thứ ấy chính là Liễu Phàm Tứ Huấn, An Sĩ Toàn Thư, và Thái Thượng Cảm Ứng Thiên Vựng Biên, đặc biệt coi trọng giáo dục nhân quả. Nay chúng tôi mới hiểu: Hiện thời, muốn cứu vớt xã hội này, muốn hóa giải tai nạn, muốn cứu vớt địa cầu, dùng gì? Dùng nhân quả. Mỗi người tin tưởng nhân quả, thiên hạ đại trị, các tai nạn trên địa cầu chẳng dấy lên, chẳng có tai nạn. Luân lý, đạo đức có lúc chẳng chống nổi danh cao, lợi nhiều, cảnh giới ấy hiện tiền, người ta biết rõ mà vẫn cố phạm. Nhưng thật sự hiểu nhân quả thì danh cao tới đâu, lợi to đến mấy, quý vị chẳng dám động tâm, vì sao? Hiện thời đạt được chỗ tốt đẹp và lợi ích, nhưng sau khi đã chết thì sao? Tâm hạnh bất thiện, chết đi, chắc chắn đọa địa ngục. Bất hiếu với cha mẹ, bất trung với quốc gia, không tôn trọng trưởng bối, không yêu thương thế hệ sau, những nghiệp ấy đều là nghiệp trong A Tỳ địa ngục. Đọa địa ngục rất dễ dàng, thoát khỏi địa ngục chẳng đơn giản như vậy, có dám làm hay không? Chẳng dám! Vì thế, ông Châu An Sĩ nói: “Mỗi người tin tưởng nhân quả, đó là đạo để thiên hạ được bình trị to lớn”. Chúng ta biết, không chỉ là thiên hạ đại trị, mà còn là trên địa cầu, tai nạn gì cũng chẳng có! “Mỗi người không tin nhân quả là đạo khiến cho thiên hạ đại loạn”, tai nạn gì trên địa cầu cũng đều phát sanh, đạo lý là như thế đó! Mỗi người chúng ta sống trên thế gian này, trên thực tế, hết sức đơn giản, mỗi ngày chỉ cần ăn no, mặc ấm, có nơi nho nhỏ để có thể tránh gió đụt mưa là đủ rồi, sung sướng hơn bất cứ gì khác. Cổ nhân dạy: “Người đạt đến mức vô cầu, phẩm hạnh tự cao”. Dục vọng càng nhiều càng khổ, con người buông dục vọng xuống sẽ đắc đại tự tại. Buông tham, sân, si xuống, Giới, Định, Huệ liền thành tựu. Vì thế, “tu hành tam-muội, tu tập lâu ngày có thể thành Đà-la-ni”, lời ấy là thật, chúng ta có thể tin tưởng. Chữ Tập (習) này có nghĩa là quý vị thực hiện những điều đã học trong cuộc sống, thực hiện trong công việc, thực hiện trong xử sự, đãi người, tiếp vật, học xong bèn thật sự có tác dụng, không phải là học rồi chẳng có tác dụng, mà là học đến mức hữu dụng.

“Thị chư tam muội, cộng chư pháp Thật Tướng trí huệ, năng sanh Đà-la-ni” (Các tam-muội ấy cùng với Thật Tướng của các pháp và trí huệ, có thể sanh ra Đà-la-ni); đây là nói do đâu mà có Tổng Trì? Do tam-muội mà có. Các tam-muội, tám vạn bốn ngàn pháp môn thảy đều là tu tam-muội, tam-muội là mấu chốt tu hành trong Phật pháp. Giới, Định, Huệ, hễ đạt được một điều thì hết thảy đều đạt được. Nay chúng ta tu tam-muội, dùng phương pháp nào? Dùng phương pháp niệm Phật, trì danh niệm Phật. Dùng phương pháp này để đắc tam-muội, nhưng trong Tịnh Độ Tông không gọi là tam-muội, mà gọi là “nhất tâm”. Nhất tâm là tam-muội, tam-muội là nhất tâm; danh từ khác nhau, ý nghĩa như nhau. Chúng ta dùng trì danh niệm Phật đắc nhất tâm, thật sự đạt đến nhất tâm, ứng dụng nhất tâm vào cuộc sống, tự tại! Vận dụng lâu ngày, càng dùng càng có trí huệ, toàn bộ trí huệ hiện tiền, trí huệ ấy chính là đà-la-ni. Trí Độ Luận giảng ý nghĩa này hay lắm, giảng thật hay, “cộng chư pháp Thật Tướng trí huệ”, đó là gì? Trong tự tánh vốn sẵn có trí huệ Bát Nhã. Vì thế, có thể sanh ra Đà-la-ni, Đà-la-ni là trong hết thảy các pháp, quý vị đều có thể dễ dàng nắm vững tổng cương lãnh và tổng nguyên tắc.

“Hựu tam-muội đản thị tâm tương ứng pháp dã. Đà-la-ni diệc thị tâm tương ứng, diệc thị tâm bất tương ứng” (Lại nữa, tam-muội chỉ là pháp tương ứng với tâm. Đà-la-ni vừa tương ứng với tâm, mà cũng chẳng tương ứng với tâm). Đà-la-ni và tam-muội có một chỗ khác nhau. Đà-la-ni vừa là tương ứng với tâm, mà cũng chẳng tương ứng với tâm, chẳng giống như tam-muội, tam-muội chỉ là tương ứng, chẳng có ý nghĩa không tương ứng. Tiếp đó, có giải thích: “Đà-la-ni thị tâm bất tương ứng giả, như nhân đắc Văn Trì đà-la-ni, tuy tâm sân khuể diệc bất thất, thường tùy nhân hành, như ảnh tùy hình. Cái Trí Độ Luận chi nghĩa tam-muội giả, chỉ tại tâm tương ứng thời hiện tiền. Như bình phôi vị thiêu, tuy hữu bình tướng, bất năng thịnh thủy. Đà-la-ni như kinh hỏa thiêu thành hậu chi bình khí, cố năng trì Bồ Tát vô lượng công đức. Tuy tâm bất tương ứng thời (lệ như tâm sanh phiền não), diệc thường tùy nhân hành, như ảnh tùy thân” (“Đà-la-ni lại chẳng tương ứng với tâm là nếu như có người đắc Văn Trì Đà-la-ni, tuy tâm nóng giận, Đà-la-ni cũng chẳng tan mất, thường theo hành nhân như bóng theo hình”. Như vậy thì theo ý nghĩa trong Trí Ðộ Luận, tam-muội phải do tâm tương ứng thì mới hiện hữu; như bình gốm chưa nung, tuy có hình dạng bình, nhưng chẳng thể đựng nước. Ðà-la-ni như bình, chén đã qua lửa nung, nên có thể gìn giữ vô lượng công đức của Bồ Tát. Tuy có lúc tâm chẳng tương ứng (chẳng hạn như khi tâm sanh phiền não), đà-la-ni vẫn thường theo hành nhân như bóng theo thân). Tỷ dụ này rất hay, nói rõ tương ứng là gì, không tương ứng là gì? “Tương ứng với tâm”, chúng ta phải nhớ, tổ tiên có nói một câu rất hay: “Nhân chi sơ, tánh bổn thiện” (con người thoạt đầu tánh vốn lành), tâm là tánh, tâm tánh vốn lành, đó là tương ứng; bất thiện thì sao? Bất thiện bèn không tương ứng. Nói cách khác, “tương ứng” là tương ứng với thiện pháp, “không tương ứng” là chẳng tương ứng với thiện pháp, nó tương ứng với ác pháp, tức là chẳng tương ứng với thiện pháp. Vì thế, ở đây nêu lên một thí dụ. Quý vị nói tam-muội, tâm là định, nhưng khi người ta nổi giận, liền chẳng có Định. Đây là như kinh thường nói: “Hỏa thiêu công đức lâm” (lửa thiêu rừng công đức), nổi nóng là lửa thiêu. Hễ nổi giận liền chẳng có Định, Định liền mất đi, nhưng Đà-la-ni chẳng mất, Đà-la-ni là trí huệ. Tuy nổi nóng, trí huệ chẳng mất, đó là trí huệ. Tâm tương ứng với thiện pháp, nó khởi tác dụng; tâm tương ứng với bất thiện pháp, nó vẫn khởi tác dụng, chẳng do phiền não mà bị mất đi! Nó chẳng như vậy. Đó là chỗ khác nhau giữa Đà-la-ni và tam-muội. Tam-muội là Định, Đà-la-ni là Huệ. Nêu lên tỷ dụ này cũng rất dễ hiểu, chẳng khó hiểu.

“Hựu Trí Độ Luận viết: Đà-la-ni thế thế thường tùy Bồ Tát, chư tam muội bất nhĩ, hoặc thời dịch thân tắc thất” (Trí Độ Luận lại nói: “Ðà-la-ni đời đời thường theo Bồ Tát, còn các tam-muội chẳng được như vậy, hễ khi nào đổi thân liền bị mất đi”). Quả thật, đà-la-ni đời đời thường theo Bồ Tát, tức là trí huệ có thể mang theo được, nhưng công phu định lực thì không được. Công phu định lực có thể bị mất đi, [chẳng hạn như] sanh phiền não, Định bị mất đi, hoặc là khi đổi thân liền bị mất. Đổi thân bèn sanh phiền não, tham, sân, si dấy lên, tam-muội bèn mất đi. Thế nhưng, tuy Đà-la-ni không mất, khi nó tương ứng thì trí huệ giúp quý vị làm chuyện tốt, khi tham, sân, si, mạn hiện tiền thì trí huệ giúp quý vị làm chuyện xấu, quý vị có rất nhiều ý nghĩ xấu, chúng ta chớ nên không biết điều này. “Cố tri Đà-la-ni nhất đắc vĩnh đắc, thắng ư tam-muội dã” (Vì vậy, đà-la-ni một phen đã đạt được là vĩnh viễn đạt được, hơn hẳn tam-muội.). Thật vậy, tam-muội rất dễ mất đi, còn Đà-la-ni chẳng mất dễ dàng, không dễ dàng bỏ lỡ, các vị Bồ Tát đều chứng đắc.

(Kinh) Tùy thời ngộ nhập Hoa Nghiêm tam-muội. Cụ túc tổng trì bách thiên tam-muội.

(經) 隨 時 悟 入 華 嚴 三 昧。具 足 總 持 百 千 三 昧。

(Chánh kinh: Tùy thời ngộ nhập Hoa Nghiêm tam-muội, trọn đủ tổng trì trăm ngàn tam-muội).

Những câu này đều nhằm tán thán đại đức của các vị Bồ Tát dự hội. Tiếp đó, giải thích cho chúng ta biết Hoa Nghiêm tam-muội là gì. “Hoa Nghiêm tam-muội, nãi Phật Hoa Nghiêm tam-muội chi dị xưng” (Hoa Nghiêm tam-muội là tên gọi khác của Phật Hoa Nghiêm tam-muội), cũng là gọi giản lược, lược bớt chữ Phật, nên gọi là Hoa Nghiêm tam-muội. Tam-muội nghĩa là gì? Tiếp đó, [sách Chú Giải] giải thích, “dĩ Nhất Chân pháp giới vô tận duyên khởi vi lý thú” (dùng Nhất Chân pháp giới vô tận duyên khởi làm lý thú). Nói theo cách hiện thời, nó chẳng dùng mười pháp giới, mà dùng Nhất Chân pháp giới, nói là cạn hay sâu là do chỗ này. Học thuật hiện thời, trong giới học thuật, bất luận là Trung Quốc hay ngoại quốc, đều nương theo mười pháp giới. Quý vị nhìn từ chỗ này, Phật pháp tự nhiên cao hơn người khác một bậc, vì sao? Tiên sinh Phương Đông Mỹ nói: “Triết học trong kinh Phật là đỉnh cao nhất của triết học trên toàn thể thế giới”. Giải thích câu ấy như thế nào? Phật pháp dùng Nhất Chân pháp giới vô tận duyên khởi làm lý thú. Học thuyết thế gian chưa hề dùng điều này, toàn là dùng mười pháp giới, dùng mười pháp giới vẫn được coi là rất cao. Hiện thời, Vật Lý Không Gian và Lượng Tử Lực Học đã nói đến A Lại Da, A Lại Da ở trong mười pháp giới, chẳng nói đến Nhất Chân pháp giới. Nhất Chân pháp giới là cõi Thật Báo Trang Nghiêm của chư Phật Như Lai. [Khoa học] chưa nói đến tầng này, nhưng nói đến mười pháp giới thì cũng đúng là rất giỏi, chẳng phải là chuyện đơn giản. Một mới là chân, hai là vọng, một là chân. Một là gì? Vọng tưởng, phân biệt, chấp trước chúng ta đều có thể buông xuống, Nhất Chân pháp giới liền hiện tiền, ở ngay trước mắt, không cần tìm kiếm khắp nơi. Trong hết thảy thời, hết thảy chỗ, không gì chẳng phải là Nhất Chân pháp giới. Vì sao chúng ta chẳng thấy? Chúng ta khởi tâm động niệm thì Nhất Chân liền mất đi, lại có phân biệt, chấp trước, đối với Nhất Chân càng mê sâu hơn, sâu đến nỗi chẳng thể quay về, coi lục đạo luân hồi là thật! Trong kinh điển đã dạy: “Hết thảy các pháp hữu vi, như mộng, huyễn, bọt, bóng”, chúng ta đều biết đọc [lời ấy], mà cũng nói rành rẽ hợp lý, nhưng đó chẳng phải là cảnh giới của chính mình, vẫn mê luyến lục đạo luân hồi y như cũ, làm sao quý vị có thể hiểu được? Đó đều là chân tướng sự thật. Hễ mê, liền biến Nhất Chân pháp giới thành mười pháp giới. Đức Phật chẳng dạy chúng ta điều gì khác, mục tiêu chung cực là giúp chúng ta trở về Nhất Chân pháp giới. Nhất Chân pháp giới là quê nhà của chúng ta, chúng ta từ Nhất Chân đi ra, Phật giúp chúng ta trở về. Nhất Chân pháp giới mới thật sự đắc đại tự tại, trong ấy có trí huệ viên mãn, có đức năng viên mãn, có tướng hảo viên mãn, như trong kinh Hoa Nghiêm, đức Thế Tôn đã dạy: “Hết thảy chúng sanh đều có trí huệ và đức tướng của Như Lai”, đó là chuyện thuộc về Nhất Chân pháp giới.

“Vô tận duyên khởi”: Nói đến duyên khởi thì “duyên” (緣) là nhân duyên, tức là nói đến nhân quả, “khởi” (起) là sanh khởi. Sanh khởi gì vậy? Sanh khởi vô lượng vô biên các pháp, dùng từ ngữ này (duyên khởi) làm một đại danh từ chung. Nay chúng ta thấy trong toàn thể vũ trụ, vô lượng, vô biên, vô tận, vô số tinh hệ, tinh cầu ở trong không gian, nay chúng ta nói là Vật Lý Không Gian, tức là thế giới vĩ mô. Quay đầu nhìn lại, nhìn cái nhỏ nhất là vi trần. Trong kinh Phật nói đến vi trần, còn trong khoa học nói đến tế bào. Tế bào có thể chia nhỏ hơn, nó do những gì hợp thành? Các phân tử. Phân tử là do các nguyên tử hợp thành. Nguyên tử do các điện tử hợp thành. Điện tử do các tiểu lạp tử (hạt cơ bản) hợp thành. Các hạt do các khoa-khắc (quark) hợp thành. Hiện thời, [khoa học] nói khoa-khắc do các tiểu quang tử hợp thành, tìm đến vật chất nhỏ nhất. Tiểu quang tử còn có thể chia nhỏ nữa hay không? Hiện thời còn chưa biết. Tiểu quang tử được gọi là lượng tử, thế giới vi mô đấy! Khoa học hiện thời phát triển theo hai phương hướng, hai cực đoan ấy. Hai cực đoan ấy có thể thống nhất hay không? Thống nhất trong Phật pháp là “lớn, nhỏ chẳng hai, tánh và tướng như nhau”, liền phát hiện sự kỳ diệu. Trong một vi trần có thế giới vĩ mô, có vũ trụ, trong một tiểu quang tử có vũ trụ, vũ trụ viên mãn. Trong vũ trụ ấy lại có tiểu quang tử, trong tiểu quang tử đó lại có vũ trụ, trùng trùng vô tận. Kinh Phật nói như vậy, các nhà khoa học vẫn chưa phát hiện sự trùng trùng vô tận. Đó là vô tận duyên khởi, là chân lý.

“Lý thú” (理趣), Thú là hướng đến, quay về, [Lý Thú] là chỗ quy kết của chân lý, trong Phật pháp gọi điều này là “tự tánh”. Tự tánh chẳng phải là vật chất, mà cũng không phải là tinh thần, bất cứ thứ gì cũng đều chẳng phải, chẳng có diện mạo bên ngoài, lục căn của chúng ta chẳng tiếp xúc được, mắt quý vị chẳng thấy, tai cũng chẳng nghe được, tâm cũng chẳng nghĩ được! Nó là thật, là bản thể của vạn vật trong vũ trụ, vạn hữu trong vũ trụ nương vào nó mà sanh, nên mới xuất hiện. Bất cứ gì cũng chẳng phải là nó, nhưng hết thảy các pháp đều chẳng thể rời khỏi nó. Chúng tôi giảng đến đây, thông thường có rất nhiều đồng tu đang cùng học tập với chúng ta qua màn hình TV hoặc computer, tôi bèn dùng màn hình để tỷ dụ tự tánh. Pháp giới vô tận duyên khởi có thể ví như những hình ảnh trên màn hình. Quý vị thu được rất nhiều băng tần, bình thường có thể thu tới hơn một trăm băng tần. Hơn một trăm băng tần ấy giống như vô tận duyên khởi đang nói ở đây. Quý vị bắt trúng băng tần, hình ảnh bèn hiện ra. Quý vị chẳng bắt trúng thì chẳng có hình ảnh. Như vậy là trong màn hình thứ gì cũng đều chẳng có, nhưng thứ gì nó cũng đều có thể hiện; dùng màn hình tượng trưng cho Pháp Tánh, sánh ví những hình ảnh trong mỗi băng tần như pháp tướng. Pháp Tánh có thể sanh, có thể hiện, pháp tướng là cái được sanh, được hiện, năng - sở là một, chẳng hai. Còn đối với sự biến hóa thì biến hóa là thức, tánh chẳng có biến hóa. Do vậy, đức Phật nói: “Duy tâm sở hiện, duy thức sở biến”. Y báo và chánh báo trang nghiêm trong mười pháp giới, các thứ biến hóa là thức. Thức là gì? Là phân biệt, chấp trước. Chẳng có phân biệt, chẳng có chấp trước, sẽ chẳng khởi biến hóa. Chúng ta biết: Nếu chúng ta phân biệt, chấp trước rất ít, biến hóa cũng rất nhỏ. Nếu phân biệt, chấp trước rất lớn, nó sẽ biến hóa to lớn, đạo lý là như vậy đó. Người ấy nhập Định, nhập Định là gì? Nhập Định là buông phân biệt, chấp trước xuống; người ấy chẳng phân biệt, không chấp trước, quý vị sẽ có thể thấy bản lai diện mục của rất nhiều hiện tượng, chúng tôi thường nói là “chân tướng sự thật”. Dùng tâm phân biệt, dùng tâm chấp trước, quý vị chỉ thấy pháp tướng dấy lên sự biến hóa, giống như sóng thiên biến vạn hóa, hết thảy các pháp sanh từ tâm tưởng. Sau khi đã hiểu đạo lý này, con người phải nên định tâm, tâm phải thiện lương, đó là chân tâm. Trở về tự tánh, trong tự tánh một niệm chẳng sanh, chẳng khởi tâm, không động niệm, đó là trở về. Khởi tâm động niệm là đi ra bên ngoài, càng đi càng xa, chớ nên không biết đạo lý này.

“Đạt thử lý thú” (thông đạt lý thú ấy), “đạt” là thông đạt. Đối với đạo lý này, phải thật sự hiểu rõ, phải minh bạch. “Niếp giải nhi khởi vạn hạnh” (liền từ liễu giải khởi ra vạn hạnh). Thông đạt, hiểu rõ, Giải (解) là liễu giải. Sau khi thông đạt, hiểu rõ, sẽ biến thành hành vi của chính mình, biến những Lý ấy thành tư tưởng của chính mình, biến những Thú ấy thành những hành vi trong cuộc sống hằng ngày, công việc, xử sự, đãi người, tiếp vật. Đó là gì? Đó là sở hành của chư Phật Như Lai. Chúc mừng quý vị, quý vị sống cuộc đời gì? Sống cuộc đời của chư Phật Như Lai, trong nhân gian chẳng có, mà trên cõi trời cũng chẳng tìm được, cuộc sống ấy là [cuộc sống trong] thế giới Cực Lạc. Do vậy, người trong thế giới Cực Lạc, ai nấy đều đắc Hoa Nghiêm tam-muội. “Trang nghiêm Phật quả vị chi Hoa Nghiêm” (trang nghiêm Phật quả gọi là Hoa Nghiêm), quý vị thấy đó, dùng gì để trang nghiêm? Dùng Nhất Chân pháp giới vô tận duyên khởi để trang nghiêm Phật quả, đó là thế giới Cực Lạc, còn thù thắng hơn thế giới Hoa Tạng. “Nhất tâm tu chi vị chi tam-muội” (do nhất tâm tu tập nên gọi là tam muội). Nếu chúng ta chẳng biết thì là mê, là phàm phu; sau khi đã biết, bèn buông xuống vạn duyên, nhất tâm chuyên tu, đó là Hoa Nghiêm tam-muội. Người nào tu? Pháp Thân Bồ Tát tu, chẳng phải là kẻ bình phàm, trong giáo pháp Đại Thừa thường nói: Sau khi minh tâm kiến tánh, các Ngài tu Hoa Nghiêm tam-muội. Chưa kiến tánh thì sẽ không được. Chưa kiến tánh, làm sao quý vị có thể dùng Nhất Chân pháp giới vô tận duyên khởi? Quý vị chẳng dùng được.

“Tịnh Ảnh Sớ viết: Như Hoa Nghiêm thuyết” (Tịnh Ảnh Sớ nói: “Như Hoa Nghiêm nói”), như trong kinh Hoa Nghiêm đã nói, “bỉ nhất tam-muội, thống nhiếp pháp giới nhất thiết Phật pháp, tất nhập kỳ trung” (môn tam-muội ấy thống nhiếp hết thảy Phật pháp trong pháp giới, đều bao gồm trong đó). Tam-muội ấy là Hoa Nghiêm tam-muội, quý vị thấy Hoa Nghiêm tam-muội là gì? Trong Hoa Nghiêm tam-muội, thống nhiếp hết thảy Phật pháp trong pháp giới. Vào thời Tùy - Đường, các vị đại đức trong Phật môn thuở ấy cũng đã nghiên cứu vấn đề này: Suốt một đời Thích Ca Mâu Ni Phật, hết thảy các pháp do Ngài đã nói trong bốn mươi chín năm, giảng hết thảy kinh, bộ kinh nào có thể làm đại biểu, thống nhiếp hết thảy các pháp do Ngài đã nói trong bốn mươi chín năm? Rất nhiều vị đại đức đồng ý, công nhận kinh Hoa Nghiêm; do vậy, kinh Hoa Nghiêm được gọi là “căn bản pháp luân”. Giống như một đại thụ, Hoa Nghiêm là cội rễ, hết thảy các kinh khác là cành, lá, hoa, quả trên cái cây ấy, giống như vậy đó. Hoa Nghiêm được coi là căn bản. Tiên sinh Phương Đông Mỹ cũng có cách nhìn ấy, cụ coi kinh Hoa Nghiêm là khái luận của hết thảy kinh giáo do đức Thích Ca Mâu Ni Phật đã nói trong một đời. Thuở ấy, tôi theo cụ học triết học từ kinh Phật, cụ giới thiệu kinh Hoa Nghiêm, bảo đấy là khái luận triết học trong kinh Phật. Bất luận Tông Môn, Giáo Hạ, Hiển Giáo, Mật Giáo, Đại Thừa, Tiểu Thừa trong Phật môn đều được bao gồm trong bộ sách ấy, chẳng sót một pháp nào. Hoa Nghiêm là Đại Tổng Trì Môn, thật sự thống nhiếp hết thảy Phật pháp trong pháp giới. Chỗ quy túc cuối cùng trong kinh Hoa Nghiêm, chúng ta gọi là Lý Thú, tức là chỗ mà đạo lý đến cuối cùng sẽ quy hướng, chỗ quy hướng cuối cùng là kinh Vô Lượng Thọ. Vì sao nói vậy? Thành tựu cuối cùng trong kinh Hoa Nghiêm là mười đại nguyện vương của Phổ Hiền Bồ Tát dẫn về Cực Lạc, đoạn khai thị này vô cùng quan trọng! Hoa Nghiêm cuối cùng quy về đâu? Quy về thế giới Cực Lạc. Do vậy, một phẩm này, vẫn là phần Chứng Tín Tự. Quý vị thấy tựa đề của phẩm này là Đức Tuân Phổ Hiền. Nói thật ra, thế giới Cực Lạc là thế giới của Phổ Hiền Bồ Tát, vô tận hạnh môn của Phổ Hiền Bồ Tát đều được thực hiện trong thế giới Cực Lạc. Nếu quý vị muốn thấy vô lượng, vô biên, vô tận công đức thù thắng của Phổ Hiền Bồ Tát, hãy đến thế giới Cực Lạc để xem. Chỗ ấy là mô hình kiểu mẫu của Phổ Hiền hạnh, quý vị tới đó, liền có thể trông thấy. Như vậy là [kinh Hoa Nghiêm] quy vào kinh Vô Lượng Thọ. Trong niên hiệu Càn Long đời nhà Thanh trước kia, cư sĩ Bành Nhị Lâm đã nói: “Kinh Vô Lượng Thọ chính là Trung Bổn Hoa Nghiêm”, nói rất hay! Nói cách khác, kinh Hoa Nghiêm là Đại Bổn Vô Lượng Thọ Kinh, nội dung giảng giải như nhau, trong một đằng nói giản lược, một đằng nói tỉ mỉ. Nói cặn kẽ, kinh Vô Lượng Thọ là Đại Phương Quảng Phật Hoa Nghiêm Kinh. Nói đại lược thì Đại Phương Quảng Phật Hoa Nghiêm Kinh là kinh Vô Lượng Thọ; do vậy [hai kinh] là một, không hai. Còn có một tiểu bổn, Phật Thuyết A Di Đà Kinh là Tiểu Bổn Hoa Nghiêm, kinh Vô Lượng Thọ là Trung Bổn Hoa Nghiêm. Kinh Hoa Nghiêm gọi là Đại Bổn, Đại Bổn A Di Đà Kinh hay Đại Bổn Vô Lượng Thọ Kinh đều được!

Từ cách nói này của các vị cổ đức, chúng ta lại nghiên cứu, nghiên cứu gì? “Bỉ nhất tam-muội, thống nhiếp pháp giới nhất thiết Phật pháp, tất nhập kỳ trung” (môn tam-muội ấy thống nhiếp hết thảy Phật pháp trong pháp giới đều bao gồm trong ấy). Tìm ra môn tam-muội này. Chúng ta lại tìm trong kinh Vô Lượng Thọ, bản hội tập kinh Vô Lượng Thọ của lão cư sĩ Hạ Liên Cư chia thành bốn mươi tám phẩm, phẩm nào có thể đại diện toàn bộ bản kinh, tức [phẩm nào] là trung tâm của cả bộ kinh? Chúng ta biết, cổ đại đức nói: Phẩm thứ sáu tức phần nói về bốn mươi tám nguyện, bốn mươi tám nguyện là cốt lõi của kinh Vô Lượng Thọ, mà phẩm kinh ấy do chính A Di Đà Phật tự nói, Thích Ca Mâu Ni Phật chỉ thuật lại. Bốn mươi tám nguyện gồm bốn mươi tám điều, điều nào là trung tâm? Cổ đại đức nói “nguyện thứ mười tám”. Nguyện thứ mười tám là “mười niệm ắt vãng sanh”, quy về chỗ nào? Quy về một câu Nam-mô A Di Đà Phật. Chúng ta đã tìm ra: Bốn mươi tám nguyện là triển khai của nguyện thứ mười tám, nguyện thứ mười tám triển khai thành bốn mươi tám nguyện, bốn mươi tám nguyện lại triển khai thành kinh Vô Lượng Thọ, kinh Vô Lượng Thọ lại triển khai thành kinh Hoa Nghiêm, kinh Hoa Nghiêm triển khai thành hết thảy các kinh do Thích Ca Mâu Ni Phật đã nói trong bốn mươi chín năm. Vì thế, chúng ta hiểu “bỉ nhất tam-muội” (môn tam-muội ấy) là gì? Là một câu danh hiệu, một câu Nam-mô A Di Đà Phật sáu chữ! Sáu chữ ấy thống nhiếp hết thảy Phật pháp trong pháp giới, chẳng phải là ý nghĩa này hay sao? Chúng tôi truyền một câu Phật hiệu tức là đã truyền hết thảy Phật pháp trong pháp giới cho quý vị.

Rất nhiều người biết niệm A Di Đà Phật, nhưng A Di Đà Phật nghĩa là gì, chẳng ai biết! Ở đây, chúng ta mới hiểu, một câu A Di Đà Phật là cốt lõi của Phật pháp do mười phương ba đời hết thảy chư Phật đã nói. Bất luận giảng pháp môn nào, đều chẳng có cách vượt thoát, nó là đỉnh cao nhất trong hết thảy Phật pháp, nó là chỗ rốt ráo trong hết thảy Phật pháp. Do vậy, thứ gì cũng đều chẳng hiểu, thứ gì cũng chưa từng học, nhưng niệm một câu A Di Đà Phật này, niệm mấy năm, người ấy biết trước lúc mất, tự tại vãng sanh. Đó là gì? Người ấy thật sự buông xuống vạn duyên, nắm được tổng cương lãnh của hết thảy các Phật pháp, đã tìm được. Tổng cương lãnh là một câu A Di Đà Phật, tuyệt diệu thay! Chư Phật Như Lai, tổ sư đại đức từ bi đến cùng cực, đã đem bí mật này truyền cho quý vị, nhưng quý vị không biết. Quý vị thật sự đạt được một câu Nam-mô A Di Đà Phật này, quý vị bèn đạt được toàn bộ tất cả hết thảy Phật pháp. Ở đây nói là Niệm Phật tam-muội, thảy đều đạt được. Vì sao? Nó là tự tánh, tự tánh viên mãn. Do vậy, một câu danh hiệu này là đức hiệu của tự tánh. “Đại triệt đại ngộ, minh tâm kiến tánh” trong Tông Môn còn chưa phải là thấy A Di Đà Phật ư? A Di Đà Phật có nghĩa là gì, quý vị phải hiểu, quý vị sẽ không hoài nghi. Vô Lượng Giác, đó là tiếng Phạn dịch [chữ A Di Đà Phật] sang nghĩa tiếng Hán. A là Vô, Di Đà là Lượng, Phật là Giác. Vô Lượng Giác là thống nhiếp Phật pháp trong hết thảy pháp giới.

“Bát Thập Hoa Nghiêm viết: ‘Nhĩ thời Phổ Hiền Bồ Tát nhập quảng đại tam-muội, danh Phật Hoa Nghiêm’. Hựu Lục Thập Hoa Nghiêm viết: ‘Phổ Hiền Bồ Tát Chánh Thọ tam-muội, kỳ tam-muội danh Phật Hoa Nghiêm’. Pháp Giới Ký vân: ‘Ngôn Hoa Nghiêm tam-muội giả, giải vân, Hoa giả, Bồ Tát vạn hạnh dã. Hà giả? Dĩ hoa hữu sanh thật (chỉ quả thật) chi dụng. Hành hữu cảm quả chi năng. Tuy phục nội ngoại lưỡng thù, sanh cảm lực dụng tương tự. Kim tức dĩ pháp thác sự, cố danh Hoa dã. Nghiêm giả, hạnh thành quả mãn, khế hợp tương ứng, cấu chướng vĩnh tiêu, chứng lý viên mãn, tùy dụng tán đức, cố xưng vi Nghiêm dã. Tam-muội giả, lý trí vô nhị, giao triệt dung dung, bỉ thử câu vong, năng sở tư tuyệt, cố vân tam-muội dã” (Kinh Bát Thập Hoa Nghiêm nói: “Lúc ấy, Phổ Hiền Bồ Tát nhập tam-muội rộng lớn tên là Phật Hoa Nghiêm”. Kinh Lục Thập Hoa Nghiêm lại chép: “Phổ Hiền Bồ Tát chánh thọ tam-muội, tam-muội ấy tên là Phật Hoa Nghiêm”. Sách Pháp Giới Ký viết: “Hoa Nghiêm tam-muội được giải thích như sau: Hoa là vạn hạnh của Bồ Tát, vì sao? Do công dụng của hoa là có thể kết trái (chỉ quả, hạt), hạnh có khả năng cảm được quả. Tuy là pháp nội, ngoại khác nhau, nhưng lực dụng sanh và cảm tương tự. Dùng sự để tỏ bày pháp nên gọi là Hoa. Nghiêm là hạnh thành, quả mãn, khế hợp tương ứng, cấu chướng vĩnh viễn tiêu trừ, chứng lý viên mãn. Dựa trên Dụng để khen ngợi Đức, nên gọi là Nghiêm. Tam-muội là lý trí vô nhị, triệt để dung hội, đây, kia đều chẳng còn, năng, sở dứt bặt, nên nói là tam-muội”). Đoạn này trước hết trích dẫn kinh Bát Thập và Lục Thập Hoa Nghiêm, nói lên các ý nghĩa như nhau, đều là nói tới Phổ Hiền Bồ Tát. Ngài đạt được môn tam-muội tên là Phật Hoa Nghiêm. Hoa Nghiêm tam-muội nghĩa là gì? Trong sách Pháp Giới Ký[2] có giải thích: Hoa là vạn hạnh của Bồ Tát, biểu thị ý nghĩa này. Vì thế, chúng ta cúng hoa trước bàn Phật, phải hiểu hoa chẳng phải để cho Phật ngắm, mà nhằm biểu thị pháp, hoa tượng trưng cho hạnh môn. Ở đây giải thích, hoa có [tác dụng] “sanh thật” (kết quả), “Thật” (實) là quả hạt. Thực vật trước khai hoa, sau kết quả. Hoa nở đẹp đẽ, chúng ta biết quả nhất định trổ tốt đẹp. Lục độ vạn hạnh của Bồ Tát có thể cảm quả. Lục độ vạn hạnh là nhân, quý vị tu nhân, trong tương lai nhất định có quả báo. Lục độ vạn hạnh cảm quả là Phật Hoa Nghiêm. Tuy trong và ngoài khác nhau, nhưng lực dụng của sanh và cảm tương tự. Hoa là nói theo bề ngoài, dùng thực vật làm tỷ dụ. Bồ Tát tu hành là bên trong, tu Lục Độ vạn hạnh sử dụng công phu bên trong. Tuy trong và ngoài khác nhau, nhưng đạo lý tu nhân cảm quả tương thông, nên lực dụng của sanh và cảm là tương tự. Nay mượn sự để biểu thị pháp, nên gọi là Hoa; vì vậy, Hoa là tỷ dụ.

“Nghiêm”: Nghiêm là trang nghiêm. Nói theo quả, hạnh thành, quả mãn, [nghĩa là] tu hành thành tựu, quả báo liền hiện tiền. Bồ Tát thiện tâm thiện hạnh. Bồ Tát tâm là đại Bồ Đề tâm, chân thành, thanh tịnh, bình đẳng, chánh giác, từ bi, đó là Bồ Tát tâm. Chúng ta thường nói Bồ Tát hạnh là Tam Học (Giới, Định, Huệ), Lục Độ, Lục Hòa Kính, mười nguyện Phổ Hiền, đều là cương lãnh, triển khai ra bèn gọi là vạn hạnh. Hạnh thành, quả mãn, phù hợp tương ứng, phù hợp với Tánh Đức, tương ứng với vô tận duyên khởi. “Cấu chướng”, Cấu (垢) là phiền não, Chướng (障) là nghiệp chướng, “vĩnh tiêu” (永消) là vĩnh viễn tiêu trừ, chẳng còn nữa! “Chứng lý viên mãn”, lý ấy là tâm tánh, minh tâm kiến tánh. “Tùy dụng tán đức”, Dụng là khởi dụng, khởi lên tác dụng gì? Hóa độ hết thảy chúng sanh, triển hiện vô tận đức hạnh của Bồ Tát. Sách Hoàn Nguyên Quán nói đến bốn loại lớn: “Tùy duyên diệu dụng, oai nghi có pháp tắc, nhu hòa chất trực, chịu khổ thay cho chúng sanh”, triển hiện những điều ấy, nên gọi là Nghiêm. Lại giải thích tam-muội là “Lý Trí bất nhị”. Lý là Thể, Trí là Dụng. Lý là tự tánh, Trí là trí huệ Bát Nhã vốn sẵn có trong tự tánh. “Giao triệt dung dung, bỉ thử câu vong” (triệt để dung hội, đây kia đều mất), khi Bồ Tát khởi dụng, không khởi tâm, không động niệm, chẳng phân biệt, chẳng chấp trước, đây - kia đều mất, năng - sở đều dứt thì gọi là tam-muội, đó chẳng phải là tam-muội bình phàm. Hôm nay đã hết thời gian rồi, chúng ta học tập tới chỗ này.

Tịnh Độ Đại Kinh Giải Diễn Nghĩa

Phần 61 hết

---

[1] “Lưu niên” là một danh từ trong bói toán, chỉ vận mạng trong từng năm. “Lưu niên bát tự” là cách đoán vận mạng trong từng năm (thường là dùng Tử Vi hay Tử Bình) dựa theo tám chữ, tức can và chi của năm, tháng, ngày, giờ sanh.

[2] Sách này có tên gọi đầy đủ là Hoa Nghiêm Du Tâm Pháp Giới Ký do ngài Pháp Tạng soạn vào đời Đường. Nội dung trình bày những giáo nghĩa trọng yếu trong kinh Hoa Nghiêm, chia các giáo nghĩa thành các môn Pháp Thị Ngã Phi, Duyên Sanh Vô Tánh, Sự Lý Hỗn Dung, Ngôn Tận Lý Hiển, Thừa Giáo, Thỉ Giáo, Chung Giáo, Đốn Giáo, Viên Giáo, và giảng giải tướng trạng sâu cạn của các môn ấy.